تاریخ اندیشه سیاسی در ایران

تاریخ نهادسازی و اندیشه ورزی در عرصۀ سیاسی و حکمرانی در ایران از دوران باستان تا دورۀ معاصر، همواره از جایگاه و اهمیتی خاص برخوردار بوده است؛ بنابراین بخش قابل توجهی از تاریخ پر فراز و نشیب اندیشه سیاسی در ایران، به نهاد حکمرانی اختصاص یافته است. این مقاله با هدف تبیین سیر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، به واکاوی نظریات »قطب« شهاب الدین سهروردی، »انسان کامل« ملاصدرا، »حکومت مشروطه« محمدحسین نائینی و »ولایت مطلقه فقیه« امام خمینی و نیز بررسی تأثیر و تأثر این نظریات پرداخته است و به این ترتیب نشان می دهد  که نظریات یاد شده، بر سیر تحول اندیشۀ سیاسی از حکمرانی مبتنی بر فرِّه ایزدی، به حکمرانی نهادی، دلالت دارند. در همین خصوص، این مقاله به تأثیر انسان شناسی سهروردی بر نظریۀ انسان کامل ملاصدرا و نیز به واکاوی نظریۀ ملاصدرا در خصوص ولایت مجتهدان در افتاء پرداخته است. این پژوهش مبتنی بر روش »پژوهش کیفی« و با لحاظ رویکرد تاریخی- تحلیلی، به تبیین سیر ایده و اندیشه نهاد حکمرانی در تاریخ ایران از دوران باستان تا دورۀ معاصر پرداخته و بدین نتیجه رسیده است که تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، صرفنظر از فراز وفرودهای آن، بر سیر پیشرفت ایدۀ نهاد حکمرانی از دوران باستان تا دورۀ معاصر دلالت دارد.