سکونتگاه های روستایی پیراشهری

در چند دهه اخیر، خزش شهرها و توسعه فیزیکیِ بدون برنامه شهرها، پیامدهای مثبت و منفی متعددی را بر سکونتگاه های پیراشهری تحمیل کرده است. در همین رابطه، پژوهش حاضر با هدف تحلیل پیامدهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و کالبدی-فضایی خزش شهری و الحاق روستاها به شهر در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر کرمان است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، در زمره تحقیقات توصیفی-تحلیلی است. گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل خانوارهای ساکن در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر کرمان است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 372 خانوار به دست آمد و نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده های گردآوری شده با استفاده از آمون های تی تک نمونه ای، فریدمن و تکنیک ماباک در محیط نرم افزارهای SPSS و Excel تجزیه وتحلیل شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و کالبدی-فضایی خزش و الحاق روستاها به شهر در منطقه مورد مطالعه با میانگین 67/3 از پیامدهای مثبت با میانگین 26/3 بیشتر است. نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد که از میان پیامد های مثبت، شاخص آگاهی های محیطی با میانگین رتبه ای 30/12 و شاخص بهبود زیرساخت ها با میانگین رتبه ای 08/10، رتبه بالاتری نسبت به سایر شاخص ها دارند. همچنین از میان پیامدهای منفی نیز شاخص آلودگی های محیطی با میانگین رتبه ای 8/5، تغییر کاربری اراضی با میانگین رتبه ای 54/5 و تعارضات فرهنگی با میانگین رتبه ای 38/5، رتبه بالاتری نسبت به سایر شاخص ها دارند. به طورکلی نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد روستاهای پیرامونی شهر کرمان تحت تأثیر خزش شهری و الحاق روستاها به شهر کرمان قرار گرفته اند. درنهایت نتایج مدل ماباک نیز نشان می دهد که در میان روستاهای پیرامون شهر کرمان، روستای قائم آباد با مقدار Si 221/0 رتبه اول و روستای سعادت آباد با مقدار Si 103/0 در رتبه ششم قرار گرفته اند.

در چند دهه اخیر خزش و توسعه فیزیکی بدون برنامه شهرها، پیامدهای مثبت و منفی بی شماری را بر سکونتگاه های پیراشهری تحمیل کرده است. در همین رابطه، پژوهش حاضر با هدف واکاوی عوامل اثرگذار بر خزش شهری در کلان شهر کرمانشاه انجام شده است. این پژوهش، از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی  و پیمایشی می باشد و گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش روستائیان (سرپرست خانوار) است. جامعه محلی دربرگیرنده چهار سکونتگاه روستایی دره دراز، نوکان، ده پهن وکرناچی در پیرامون کلان شهر کرمانشاه می باشد. جهت تعیین حجم نمونه از فرمول «کوکران» استفاده شد و حجم نمونه 370 نفر برآورد گردید. توزیع حجم نمونه در هر یک از روستاهای مورد مطالعه، براساس روش نمونه گیری سهمیه ای بوده است. به منظور تحلیل داده ها از نرم افزار «spss» و «smart pls» و برای تجزیه وتحلیل فضایی از تکنیک «آنتروپی شانون» و «کوداس» استفاده شد. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد؛ در بعد اقتصادی عامل وضعیت پس انداز بیشترین بار عاملی را داشت، در بعد اجتماعی عامل حس همبستگی اجتماعی با شهردارای بیشترین بار عاملی بود و در بعد محیطی عامل راه ارتباطی بیشترین بار عاملی را دارا بود. همچنین نتایج تکنیک «کوداس» نشان داد، تمام روستاها در سطوح متفاوتی تحت تأثیر خزش شهری قرار دارند. و از بین چهار روستای مورد مطالعه، روستای کرناچی بیشترین تأثیر را از خزش داشته و در رتبه اول قرار دارد. در رتبه دوم روستای نوکان، در رتبه سوم روستای دره دراز و در رتبه چهارم نیز روستای ده پهن قراردارد. نتایج نشان می دهد افزایش جمعیت و پیشروی شهرها به سمت حاشیه به علت توسعه فیزیکی، سبب بلعیدن روستاهای پیراشهری گردیده و تأثیرات مثبت و منفی زیادی در ابعاد کالبدی-محیطی ، اقتصادی و اجتماعی داشته است.