نص خفی

در کتاب های کلامی، یکی از مباحث مطرح شده در بحث امامت، اصطلاح «نص جلی» و «نص خفی» است. این دو اصطلاح که در ذیل مسئله راه های تعیین امام مورد بحث قرار می گیرد، در آثار کلامی فرق مختلف، اعم از معتزله، اشاعره، زیدیه و امامیه مطرح شده است. در بین فرق مختلف اسلامی، تنها متکلمان امامیه اند که معتقدند امیرمؤمنان(ع)، هم با نص جلی و هم با نص خفی به عنوان جانشین بلافصل پیامبر(ص) تعیین شده است. این مقاله با روش تحلیلی کتابخانه ای، ضمن اشاره به معیار نص جلی و نص خفی از دیدگاه متکلمان امامیه، دلایل آنها بر اثبات این اعتقاد را تبیین می کند و به اشکالات مخالفان این عقیده پاسخ می دهد. در پایان، ضمن انتخاب معیار منتخب برای نص جلی و نص خفی، اثبات خواهد شد که برخلاف نظر بیشتر متکلمان، حدیث غدیر از مصادیق نص جلی است، نه نص خفی.

امامت امتداد راه نبوت است و ویژگی هایی از قبیل عصمت، علم لدنّی، افضلیت را که پیامبر دارا می باشد، امام نیز باید از آن بهره مند باشد و اطلاع از این اوصاف نیز برای انسان های عادی میسر نیست به همین جهت امامیّه تنها راه تعیین امام را نصب الهی می داند که باید از طریق نصّ و توسط پیامبر(ص) به مردم ابلاغ گردد. نصّ دارای دو قسم، جلّی و خفیّ بوده که امامیّه معتقد به وجود هر دو قسم برای امامت است. آنچه مورد انکار مذاهب دیگر قرار گرفته است، اولاً: عدم وجود احادیثی که دلالت بر امامت دارند. دوماً: بر فرض وجود حدیث، عدم دلالت آن بر مسئله امامت است. امّا آنچه مورد غفلت واقع شده، سیر تاریخی احادیث در هر دوره کلامی و هر قرنی است که با حالت های خاصی در منابع و بین علما و محدثین رواج داشته است. توجه نداشتن به این موضوع موجب اشکالاتی همچون ابداعی بودن مسئله نص توسط هشام بن حکم و امثال او شده است. به همین جهت در نوشتار حاضر با روش تحلیلی توصیفی و استعانت از منابع کتابخانه ای نرم افزاری، سیر تاریخی مسئله نصّ جلیّ و خفیّ در ادوار مختلف کلامی بررسی و با تبیین حالت های عارض بر مسئله نص در هر دوره کلامی، وجود نصّ جلیّ و خفیّ به اثبات رسیده است.