سیاست گذاری پژوهشی

انجام پژوهش در زمینه علوم انسانی در ایران با دشواری هایی اساسی همراه است. هدف این پژوهش شناسایی اساسی ترین چالش ها و موانع پژوهش در زمینه علوم انسانی در ایران است. پژوهش ها و مطالعه های گوناگونی درباره موانع و کاستی های انجام پژوهش در زمینه علوم انسانی در ایران به انجام رسیده اند که دربردارنده داده هایی ارزشمندند. در این پژوهش، با روش شناسی «مرور نظام مند»، ۳۲ اثر در پیوند با موضوع این مقاله (مانند پایان نامه و رساله، مقاله نشریه، و مقاله همایش) در پایگاه های اطلاعاتی گوناگون فارسی شناسایی و تمام متن آنها مطالعه شد. با روش کدگذاری به تحلیل داده ها پرداخته و دسته ها و ابعاد دشواری پژوهش شناسایی شدند. نزدیک به ۲۰۰ مانع پژوهش در زمینه علوم انسانی در نوشته های دانشگاهی برجسته شده که آنها را می توان در ۹۳ مؤلفه خلاصه کرد. مؤلفه ها را نیز می توان در هفت بُعد گسترده، یعنی بافت اجتماعی فقیر، زیرساخت سست، سازمان و مدیریت ناکارآمد، سیاست گذاری نادرست، ضعف پژوهشگران، قوانین و مقررات ناسازگار، و ماهیت متفاوت دسته بندی کرد. گمان می رود که «سازمان و مدیریت ناکارآمد» بیش از دیگر ابعاد، مانع پژوهش در زمینه علوم انسانی در ایران است. این مقاله از مهمترین کوشش هایی است که نگاهی نسبتاً فراگیر روی بازدارنده ها و دشواری های انجام پژوهش در زمینه علوم انسانی دارد. از این رو، این مطالعه از مهمترین پژوهش ها برای به دست دادن دیدی نسبتاً فراگیر درباره بازدارنده های پژوهش در علوم انسانی در ایران است. سیاست گذاران و تصمیم گیران پژوهش کشور باید از موانعی که سر راه پژوهش هستند آگاه باشند تا برنامه های درست و کارآمدی طراحی و اجرا کنند. یافته های این پژوهش می تواند فهم بهتری از موانع پژوهش علوم انسانی در ایران به دست دهد.

«ایرانداک» (با نام جدیدش پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران) با مأموریت «مدیریت اطلاعات علم و فناوری»، «آموزش همکاری های پژوهشی و اطلاع رسانی» و «پشتیبانی از فعالیت های علم و فناوری ایران» در مهر ۱۳۴۷ پایه گذاری شد. این نهاد امروزه یکی از موفق ترین مراکز پژوهشی و اطلاع رسانی است که توانسته سیاست گذاری های ارزشمندی در راستای توسعه منابع مادی و نیروی انسانی خود به عمل آوَرَد. همچنین در این راستا تلاش دارد همگام با پیشرفت های نوین اطلاع رسانی حرکت کرده و برای ارائه خدمات بهتر، سامانه های متعددی راه اندازی و ارائه کند. اینک با ورود به نیم قرنِ دوم فعالیت این مرکز > لازم است با «فرآوری» و «ایجاد ارزش افزوده» بر منابع و خدمات خود در راستای مأموریت های نامبرده، > اقدام ها و فعالیت های خاصی در راستای هدایت «سیاست گذاری های پژوهشی» مد نظر قرار دهد. در همین راستا، مقاله حاضر پیشنهاد می دهد که مسئولان پژوهشگاه فعالیت های بازنگری در رابط کاربری سامانه ها و در نظر گرفتن امکاناتِ گرفتن خروجی برای فعالیت های پژوهشی، سازماندهی طرح های پژوهشی، سازماندهی پایان نامه های دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی، فراهم سازی خدمات علم سنجی، راه اندازی سامانه پرسشنامه ها و چک لیست ها، جدا کردن منابع انتهای پایان نامه ها و ارائه مستقل آن ها همراه با برقراری پیوند بین منابع و متن آثار، راه اندازی نظام موضوع های پیشنهادی، تقویت منابع «ایرانداک» از طریق فراخوان مردمی و برگزاری جشنواره «پژوهش در پژوهش » را مد نظر قرار دهند. می توان انتظار داشت که انجام این فعالیت ها بتواند «ایرانداک» را در کنار مراکزی مانند SCOPUS قرار دهد که پژوهشگران علم سنجی داده های مورد نیاز خود را از این مرکز اخذ کنند.