نگارگری شیراز

مقاله حاضر به بررسی یکی از درخشان ترین گلچین های تولیدشده برای اسکندر بن عمر شیخ، شاهزاده تیموری می پردازد. این گلچین که در سه بخش در موزه کالوست گلبنکیان در لیسبون، کتابخانه دانشگاه استانبول و مؤسسه تاریخ پزشکی ولکام در لندن نگهداری می شود، دربردارنده متون منظوم و منثوری است که توسط علما و فضلای دربار اسکندر گردآوری و حتی گاهی تألیف شده است. این مقاله بر اساس محتوا، دست خط ها، اندازه های اوراق و صفحه آرایی، شواهدی ارائه می دهد که سه نسخه مذکور در اصل متعلق به یک گلچین دو جلدی بوده است. نسخه های دانشگاه استانبول و مؤسسه ولکام ما را در فهم بهتر سبک و کارکرد نقاشی ها و تذهیب های نسخه آب دیده و مرمت شده لیسبون یاری می کنند. در روند تولید این گلچین که یکی از نسخه های بسیار مهم دوره تیموری است، هنرمندانی مشارکت داشته اند که پیش تر برای سلطان احمد جلایر در بغداد و تبریز کار کرده اند و بعدها تأثیر قابل توجهی بر هنر کتا ب آرایی در هرات داشته اند.

آیرونی به معنی طنز، استهزا و نشان دادن جنبه های متعارض یک متن یا اثر است که اغلب موجب خنده می شود. آیرونی همچنین به عنوان صنعتی تصویری در روایت یا فرم یک اثر تصویری  به کار گرفته می شود. در این مقاله، آیرونی در سه نگاره ی مکتب نگارگری شیراز و به طور خاص دوره ی آل اینجو بررسی می شود زیرا گمان می رود شرایط اجتماعیِ سلطه ی مغول ها موجب شده باشد هنرمندان ایرانی در تصویرگری و کتاب آرایی، مفاهیمی را به طور کنایی و آیرونیک بیان کرده باشند. پس هدف تحقیق یکی معرفی اجزای و کاربردهای آیرونی، و دیگری تحلیل کیفیِ آیرونی در محتوا و فرم سه نگاره از شاهنامه های مصور دوره آل اینجو شامل «به بند کشیده شدن ضحاک توسط فریدون»، «مرگ چهار همدل کیخسرو» و «اتهام سودابه به سیاوش» می باشد. مطالب تحقیق برآمده از داده های کتابخانه ای و مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد نگاره هایی بیش تر قابلیت تحلیل آیرونیک دارند که در آن سوژه ی اصلی در مواجهه با شرایط عمیق و مطلقی چون مرگ یا موقعیت بغرنجی که منجر به مرگ شود، قرار گرفته باشند. در تمامی نگاره های بررسی شده، عنصر ذوقی وجود داشت و آیرونی ساختاری و آیرونی موقعیت در آن ها به کار گرفته شده بود.