گاگریو

تغییرات فرهنگی به سبب ماهیت تدریجی خود در طی تغییر از سبک زندگی سنتی به سبک زندگی مدرن یک فرایند فراگیر اجتماعی شده باشد. در میان افراد و ساکنان مناطق زاگرس جنوبی و در شهرستان های ایذه، باغملک و رامهرمز متاثر از گسترش ابعاد هویت مدرن و تغییر سبک زندگی، بخش زیادی از مناسک مرتبط با شیوه زیست سنتی کمرنگ و یا محو شده اند و به جای آن ها عناصر نوین مرتبط با عصر جدید برقرار شده است. یکی از مهم ترین عرصه هایی که به عنوان نماد تغییرات ذکر شده قابل رویت و رصد است «آیین سوگواری و عزاداری یا گاگریو» است. در پژوهش حاضر که به روش اتنوگرافی انجام شده سعی شده است مهم ترین تغییرات رخ داده در این زمینه مورد واکاوی قرار گیرد. فنون گردآوری داده ها در این پژوهش مشاهده مشارکتی و مصاحبه است. یافته ها نشان می دهند: سوگ در قالب گاگریو و سرو در میان مردمان این دو ایل کارکرد پیشین را ندارد و از خلال گذار نسلی اهمیت آن کاهش یافته است. سوگ دیگر مانند گذشته از طریق مراسمی باشکوه و خواندن نام طوایف، متوفی و جایگاه بازماندگان در کارکرد دوگانه خود یعنی برساخت تمایزات/ ایجاد همبستگی ایفای نقش نمی کند. و نمی تواند از طریق الزام درونی و مکانیسم جبران همبستگی اجتماعی را افزایش دهد. بدین ترتیب سوگ در قالب گاگریو و سرو رسانه ای است که نمی تواند همچون گذشته بار بازتولید حیات اجتماعی را به دوش کشد.

موسیقی پدیده ای اجتماعی و فرهنگی و بازتابی از احساسات، عادات، سلیقه ها، تمایلات و در مجموع نشان دهنده ی نظام فرهنگی یک قوم یا ملت خاص است. از این نظر موسیقی محلی در کشور ما، که دارای اقوام و در نتیجه آداب و رسوم محلی مختص به خود می باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا می توان از ورای بررسی آن، به عقاید، تفکرات و بینش مردمان یک قوم خاص دست پیدا کرد. قوم بختیاری به عنوان یکی از اقوام بزرگ ایرانی دارای نوع خاصی از موسیقی محلی (گاگریو) است که در مراسم سوگ و عزاداری از دست رفتگانشان، اجرا می کنند.توشمالها که اجرا کنندگان موسیقی بختیاری در عروسی و عزا هستند و غالبا هم از فلوت و دهل برای اجراهایشان استفاده می کنند، گاگریو را در مراسم سوگ و با استفاده از اشعار و آلات موسیقی خاص به نمایش می گذارند و موجبات گسترش غم و فراغ بیشتر در خانواده، خویشاوندان و قوم بختیاری میشوند. لذا در این مقاله تلاش بر آن بود تا مفاهیم مورد استفاده در این نوع از موسیقی محلی با استفاده از روش تحلیل محتوا استخراج شود. یافته های تحقیق نشان دهنده ی تفاوت هایی در مفاهیم به کار رفته در موسیقی از لحاظ شاخص هایی مانند سن و جنسیت فرد متوفی داشته است؛ کما اینکه بسیاری از مفاهیم مانند بزرگ منشی، ویژگی های اخلاقی و مفاهیمی که در رابطه با وصیت شخص متوفی بوده است از تشابه نسبتاً یکسانی برخوردار بوده اند.

موسیقی بومی به عنوان یکی از انواع موسیقی، نمودی است از احوالات مردم و آداب و رسوم مخصوص هر قوم و به نوعی تاریخ شفاهی آن سرزمین محسوب می شود و حضور زنان در موسیقی اقوام می تواند بیانگر بخشی از بینش مردمان نواحی مختلف باشد. موسیقی بومی با توجه به محتوا، مضامین و کاربردشان، دارای اقسام مختلفی است و موسیقی سوگ به عنوان یکی از اقسام موسیقی بومی به مجموعه ای از موسیقی و آوازهایی اطلاق می شود که در مدح و غم از دست دادن فرد متوفی و در مراسم سوگواری خوانده شوند. هدف از این پژوهش پاسخ به این پرسش است که در آیین های سوگواری«گاگِریوَ» در اقوام بختیاری و «اَرده خوانی» در اقوام سیستانی، در اجرای آواها و برگزاری مراسم توسط زنان، چه شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد؟ از علل انتخاب این دو قوم می توان به پیشینه فرهنگی، قدمت آداب و رسوم و نیز شباهت آیین های قومی این اقوام به یکدیگر اشاره کرد. در این راستا، به روش کتابخانه ای و بررسی مقالات منتشر شده و مصاحبه از چند تن از اقوام بختیاری و سیستانی، نقش زنان در این سوگ آواهای بومی به شیوه تطبیق مضمونی و روش تحلیلی، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. با توجه به یافته های انجام شده، به نظر می رسد، زنان در هر دو قوم به عنوان اجرا کننده سوگ آواها، نقش مهمی را در زنده نگه داشتن فرهنگ بومی و مذهبی این اقوام ایفا می کنند و در مجموع دارای وجوه مشترکی در محتوا و مفاهیمی نمادین چون روایی بودن و شیوه اجرای موسیقی سوگ، وزن و قالب ابیات سوگ سرود ها، هستند. پژوهش در راستای موسیقی بومی و مکتوب نمودن آنچه به عنوان باورهای یک قوم در قالب موسیقی بیان می شود، می تواند سبب حفظ و گسترش موسیقی اقوام شده و از نابودی آداب و رسوم، باورها، فرهنگ اصیل و زبان بومی هر قوم، جلوگیری کرده و سبب ماندگاری هویت بومی و فرهنگی و تاریخ شفاهی آن اقوام گردد.