سیره اهل بیت علیهم السلام

تحلیل برخی از کنش ها و واکنش های امیر مؤمنان علیه السلام برای دوست دارانشان نیز سخت است. این رفتارها با روند عمومی و مردم پسند هم گون نبوده و موجب تعجّب می شود. پذیرش درخواست مشاوره به خلفای سه گانه، پاسخ گویی به پرسش توحیدی در میانه نبرد جمل و تأخیر چندماهه در نبرد صفّین با وجود آمادگی سپاه ده ها هزارنفری ایشان، نمونه هایی از این رفتارهاست. این شیوه تعامل، با روش رایج سیاست مداران و رهبران جوامع متفاوت است. در پاسخ به چرایی این رفتارها، حفظ مصلحت اسلام و مردم و یا جلوگیری از تضییع حقوقشان بیان شده است. این نوشتار درصدد است تا برای فهم این رفتارها، آن را بر دو گزاره بنیادین پایه گذاری کند؛ نخست، شناختِ درست وظیفه هدایت گریِ امام به عنوان حجّت الهی و دوم، دید فرازمند امام نسبت به آفریدگان الهی. به همین روی، رفتار امام در نظام هدایت الهی تحلیل شده است نه از زاویه نگرش سیاست مداران.

مفهوم شناسی اصطلاحات دینی یکی از مسائل بنیادینی است که کامیابی بسیاری از پژوهش های مرتبط، در گرو درستی و اعتبار آنهاست. یکی از واژگانی که به رغم بیان معانی و تعاریف گوناگون همچنان از فقدان یک مفهوم شناسی جامع و دقیق رنج می برد، واژه سیره است. این اصطلاح که حضور پر رنگی در سیره پژوهی معاصر دارد، از جهات متعددی همچون رابطه با سنت، اشتمال بر قول و اشتراطِ تکرار، مورد سؤال و ابهام قرار گرفته است. از این رو، پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعات شیعی و از طریق سامان دهی یافته های پیشین و رفع ابهامات باقی مانده، پاسخی در خور درباره چیستی و ماهیت این اصطلاح دینی ارائه کرده است. نتیجه حاصل از تحقیق نشان می دهد که سه مؤلفه فعل، روش و استمرار، جزء عناصر اصلی سیره هستند و در شکل گیری مفهوم سیره و تمییز آن از مفاهیم همسو تأثیر بسزایی دارند.

حج، رویدادی بزرگ در جهان اسلام، همراه با اجتماع میلیونی زائران خانه خدا برای انجام اَعمال است. این اجتماع عظیم، ظرفیت هایی را در اختیار مروّجان فرهنگ قرار می دهد. این ظرفیت ها وقتی در کنار نقش و روش های اهل بیت علیهم السلام در ترویج اسلام و جایگاه ایشان در میان مسلمانان قرار می گیرد، مروّج را به این نتیجه می رساند که بهترین راهکارِ ترویجی را می توان از سیره اهل بیت علیهم السلام استخراج کرد. این مختصر، سعی کرده است، با استفاده از قرآن و متون حدیثی، روش هایی را استخراج و در دو دسته گفتاری و رفتاری ارائه نماید. در این دو گروه، تنها مهم ترین مواردی که در ترویج فرهنگ اهل بیت علیهم السلام کارآمد بوده و امروزه قابلیت اجرایی دارد، آمده است.