چالش های معرفتی

هدف از این پژوهش، فراتحلیل مطالعات دین و اضطراب و بررسی چالش های روش شناختی و معرفتی آن دو است. جامعة آماری تمام آثار مربوط به دین و اضطراب است که طی سال های 1381 تا 1391 به صورت کتاب، پایان نامه و مقاله منتشر شده است. در این پژوهش، پس از وارسی اولیة آثار منتشرشده و حذف منابعی که خارج از قلمرو پژوهش بود، این آثار به دقت مطالعه و کاستی ها و چالش های آنها از لحاظ ملاک های روشی و معرفتی، بررسی و ارزیابی شد و اطلاعات به دست آمده در جدول توصیفی و آمار استنباطی و تحلیلی از طریق نرم افزارspss تجزیه و تحلیل گردید. تحلیل داده ها نشان داد که پژوهش های منتشرشده در دهة مزبور، دچار چالش های روشی و معرفتی بسیاری است. برخی از چالش های معرفتی در این پژوهش عبارت است از: نگاه منفی به دین در رفع اضطراب، نگاه خنثا به دین در رفع اضطراب، استفاده از منابع غیراصیل روان شناسی، استفاده از منابع غیراصیل دینی، مستندات ناکافی، فهم نادرست از مفهوم و رابطة دین و اضطراب. همچنین برخی چالش های روش شناختی این پژوهش عبارت است از: بهره گیری از روش کمّی صرف و یا کیفی صرف؛ فقدان نمونه گیری در دسترس و یا نمونه گیری پژوهش؛ فقدان سؤال و یا فرضیة پژوهش.

شناخت ناپذیری خدا یکی از پرسش های بنیادین فلسفه دین است. این مقاله با مقایسه دیدگاه های لودویگ ویتگنشتاین و قاضی سعید قمی، به تحلیل چالش های معرفتی مرتبط با این مسئله می پردازد. ویتگنشتاین، با تاکید بر محدودیت های زبان در توصیف حقایق متافیزیکی، شناخت خداوند را فراتر از امکانات زبان انسان می داند. در مقابل، قاضی قمی با تاکید بر اهمیت فهم صحیح از منابع دینی، معتقد است که شناخت خداوند از طریق تعمق در این منابع ممکن است، اما آمیختگی آن با عقاید بشری می تواند به سوء تفاهم در دین منجر شود. این مقاله با بررسی دقیق آثار هر دو فیلسوف، نشان می دهد که گرچه هر دو به محدودیت های معرفت شناختی در شناخت خداوند اذعان دارند، اما تفاوت های بنیادینی در مفهوم شناخت، رویکرد به دین و پیامدهای اعتقادی دارند. این مقایسه به فهم عمیق تری از چالش های موجود در شناخت ناپذیری خدا در دو سنت فلسفی شرق و غرب کمک می کند.