سلفیان

آثار نوشتاری و گفتاری سلفیان نشان می دهد که عدم جواز استغاثه، طلب شفاعت و توسل به غیر خداوند، یکی از اصول اساسی در عقاید آنان محسوب می شود. با توجه به تأثیر این باور بر اعمال و رفتار مسلمانان، بررسی قلمرو این عقیده در گام نخست و تحلیل انتقادی آن در گام دوم اهمیت ویژه ای دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و نرم افزارهای نور، درصدد پاسخگویی به این پرسش اصلی است: «دیدگاه سلفیان درباره عدم جواز توسل، استغاثه، طلب شفاعت و زیارت اهل قبور چیست و چه نقدهای قرآنی و حدیثی بر آن وارد است؟» یافته های پژوهش حاکی از آن است که استغاثه، شفاعت و توسل مفاهیمی گسترده دارند و زیارت اهل قبور نیز از جمله مصادیق آن هاست. سلفیان در مواردی مانند: توسل به مقام پیامبرk و دیگران پس از وفاتشان، استغاثه به غیر خدا، شفاعت توسط غیر خدا و زیارت اهل قبور (و با کمی مسامحه، زیارت اهل قبور توسط بانوان) را نپذیرفته اند. این در حالی است که بر اساس دلایل قرآنی و روایی، دیدگاه سلفیان در تمامی این موارد قابل نقد و مردود است.

یکی از مسائل مهم در فهم دین ، شناخت دقیق و مطابق با واقع صفات خبری است ؛ صفاتی چون وجه و ید و عین خدا و استواء خدا بر عرش و نظائر آن که توجه به معنای ظاهری و عدم تاویل آن سبب تفسیر جسمانی برای خدا خواهد شد. فهم صفات خبری بر مبنای شناخت حسی بیش از هر شناختی در معرض خطاست؛ زیرا ادراک حسی هرچند اطلاعاتی درباره هستی در دسترس ما می نهد و در تبیین آموزه های دینی معرفت بخش است ، لیکن در زمینه فهم صفات خبری بی اعتبار است. لیکن سلفیان در فهم این صفات ، رویکردی بر پایه معرفت حسی و با تاکید بر کیف داشتن صفات خدا هر چند مجهول ارائه کرده، توحیدی حس گرایانه و مادی را ترویج می کنند. این مقاله کوشیده است تا به این پرسش پاسخ دهد که حس گرا بودن سلفیان ، برخاسته از چه عللی است و چه پیامدهایی را در فهم صفات خبری داشته است. در این جستار تلاش می شود تا ضمن درنگ در کاستی های معرفت حسی در فهم صفات و بررسی انتقادی حس گرایی سلفیان ، عللی چون دوری از تفکر عقلانی، اعتماد تام به فهم سلف و تاثیر پذیری از پیروان ادیان و پیامدهایی چون تصویر انسانی خدا، فهم واژگونه از مراتب توحید و نص بسندگی را در زمینه حس گرایی سلفیان در فهم صفات خبری مورد بررسی و نقد قرار گیرد.