پژوهش های بوم شناسی شهری

امروزه پژوهشگران در جستجو  ی ارائه الگوهایی هستند که در صورت وقوع بیماری های فراگیر بتوانند کارکرد مطلوبی داشته باشند. بر همین مبنا هدف پژوهش حاضر گونه شناسی الگوهای شهرهای پساکرونا برای شناخت الگوهای برنامه ریزی و سیاست گذاری شهری در طول کووید ۱۹ و پاندمی های آینده می باشد. پژوهش حاضر از نوع ثانویه و پارادایم پاردایم فلسفی حاکم بر آن از نوع تفسیری، رویکرد آن، کیفی و روش شناسی آن، نمونه کاوی می باشد. روش جمع آوری داده ها، از نوع متن پایه و براساس شیوه های اسنادی است. روش پژوهش مبتنی بر مرور نظام مند و فراتحلیل است. در همین راستا، ابتدا اقدام به مرور نظام مند مطالعه ها، پایان نامه ها و کتاب های منتشر شده درخصوص شهرهای پساکرونا شده است. جامعه آماری مربوط به مقالات، کتاب ها و پایان نامه هایی است که در بازه زمانی 2020 تا 2023 منتشر شده است. بعد از بررسی های اولیه، تعداد 42 مطالعه جهت تجزیه و تحلیل نهایی انتخاب شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است الگوهایی نظیر شهر 20 دقیقه ای، شهر 15 دقیقه ای، شهر 10 دقیقه ای، اجتماع کامل و محله کامل برای شهرهای پساکرونا مطرح شد. علاوه بر این شهرهای پساکرونا دارای شش مقوله اصلی و مورد اجماع متشکل از حمل و نقل، فرهنگ و اجتماع، کار، فضاهای سبز و تفریحی، آموزش، بهداشت و خدمات و در نهایت هوشمندسازی هستند. الگوهای شهر پساکرونا دارای 24 مؤلفه مشترک هستند که شامل حمل و نقل عمومی، سفر فعال، ترافیک و پارکینگ، هویت و تعلق، احساس امنیت، نفوذ و احساس کنترل، مراقبت و نگهداری، اشتغال محلی، فضای کاری انعطاف پذیر، خدمات و حمایت، مسکن و اجتماع، تعاملات اجتماعی، تفریح و بازی، فضای طبیعی، خیابان ها و فضاها، حکمروایی هوشمند، مراقبت های بهداشتی هوشمند، آموزش هوشمند، تحرک هوشمند، معماری سیستم و فناوری های اصلی، شهرسازی و زیرساخت های جاده ای، ساختمان هوشمند، محیط هوشمند و شبکه هوشمند و استفاده از انرژی است.

در پژوهش حاضر بر پایه داده های تصاویر ماهواره ای سنجنده MODIS، مستقر روی ماهواره های Terra و Aqua و ماهواره ثقل سنجی GRACE با رویکرد نوآورانه الگوریتم و کدنویسی در سامانه تحت وب گوگل ارث انجین در شهرستان های استان های (گلستان، مازندران و گیلان) و در حد فاصل سال های 2001 تا 2022، به برآورد و تحلیل روند تغییرات مساحت سطحی برف، عمق برف، آب معادل برف و تغییرات سفره آب های زیرزمینی در محدوده مورد مطالعه پرداخته شد. براساس نتایج به دست آمده بیش ترین مساحت سطحی بارش برف با مقدار 01/9496 کیلومتر مربع در سال 2005 و کم ترین آن با مقدار 21/2906 کیلومتر مربع در سال 2010 اتفاق افتاده است، این درحالی است که بیش ترین مقدار عمق برف با مقدار 07/0 متر در سال 2008 و بیش ترین آب معادل برف با مقدار 10 کیلوگرم بر متر مربع در سال 2008 به دست آمد که مبین همبستگی بالای عمق برف با آب معادل از برف است. نتایج بررسی سفره آب های زیرزمینی براساس سه مدل CSR، GFZ و JPL نشان داد که بیش ترین حجم سطح سفره آب های زیرزمینی با مقدار 5/12 سانتی متر، در سال 2005 و کم ترین آن با مقدار 5/27- سانتی متر، در سال 2017 قرار دارد. یافته های تحقیق، نشان دهنده مقدار کاهشی روند سفره آب های زیرزمینی در سال 2017 با مقدار 5/12- سانتی گراد در ارتباط با مقدار روند کاهشی پوشش برف در سال 2017 با میزان پوشش برفی 56/5432 کیلومتر مربع در منطقه مورد مطالعه است. براساس نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که روند تغییرات پوشش برف بر مقدار حجم سفره آب های زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه تأثیر داشته است.

هدف از پژوهش حاضر شناسایی راه های افزایش کیفیت محیطی فضاهای همگانی دوستدار کودک و افزایش دسترسی پیاده به آن در شهر صحنه کرمانشاه است که در پژوهش های اخیر کم تر به آن توجه شده است. بنابراین این پژوهش سعی دارد تا فضاهای همگانی با کیفیت را در چارچوب مفاهیم و ابعاد معرفی نماید. پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی است و نوع پژوهش از نوع کاربردی است و برای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شد که 380 پرسشنامه بین والدین در شهر صحنه کرمانشاه با جامعه آماری 35508 توزیع شد و از 60 کودک زیر 12 سال خواسته شد در مورد فضاهای همگانی مورد علاقه خود نقاشی ترسیم کنند که تحلیل نقاشی از طریق تحلیل محتوا انجام شد و برای تحلیل پرسشنامه از تحلیل رگرسیونی استفاده شد نتایج نشان داد که انتخاب نوع حمل ونقل و نظارت اجتماعی به ترتیب بالاترین امتیاز و بحث آرامش و زیبایی کم ترین امتیاز را کسب کرده است. همچنین در نقاشی کودکان کیفیت محیطی، تعامل فعال و غیرفعال دارای بیش ترین توجه در حالی که دسترسی به فضاهای همگانی و مسیر پیاده مورد توجه کم تری قرار گرفته است. بنابراین می توان با توجه به نظر والدین و دیدگاه کودکان کیفیت محیطی فضاهای همگانی دوستدار کودک را بهبود بخشید.

هدف پژوهش حاضر سنجش و ارزیابی پراکنش خدمات شهری نواحی 51گانه شهر اردبیل بوده است. روش ت پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع اسنادی و پرسشنامه ای بود که از ابزار پرسشنامه برای جمع آوری نظرات شهروندان استفاده شد. داده ها با روش تصادفی طبقه بندی شده به تعداد 385 پرسشنامه از نواحی شهری تکمیل و جمع آوری گردید. برای واکاوی داده ها از مدلVIKOR ، تعیین وزن 11 شاخص اصلی پژوهش، از نظرات 10 کارشناس امر (به روش گلوله برفی) و روش آنتروپی، سطح بندی نواحی شهری از نظر شهروندان؛ از روش تحلیل خوشه ای، مقایسه داده های عینی و ذهنی نیز از آزمون ویلکاکسون در نرم افزار SPSS و همچنین بررسی الگوهای فضایی خدمات شهری از مدل میانگین نزدیک ترین همسایگی و آرایش فضایی مولفه های مورد مطالعه از نرم افزار ArcGIS استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که نواحی مرکزی شهر از نظر دسترسی به خدمات شهری در سطح مطلوبی قرار دارند و هرچه از مرکز شهر به طرف پیرامون فاصله گرفته شود، میزان مطلوبیت کم تر می شود که نشان از خوشه ای و به صورت مرکز-پیرامونی الگوی غالب توزیع است. همچنین مقایسه نتایج داده های عینی (پراکنش خدمات شهری) و داده های ذهنی (پرسشنامه شهروندان) نشان داد که بین آن ها اختلاف آماری معناداری وجود دارد. مطالعه هم زمان وضعیت عینی و ذهنی توزیع خدمات شهری در نواحی شهری شهر اردبیل، نوآوری پژوهش حاضر می باشد.

در این عصر فناوری دیجیتال و هوشمند، انتظارات مردم از خدمات فنی در حال افزایش است. توسعه و رواج فناوری، واقعیت مجازی را ممکن ساخته و به حوزه گردشگری نیز گسترش یافته است. در این راستا هدف این پژوهش بررسی تأثیر گمیفیکیشن بر رضایت گردشگر با نقش میانجی خستگی گردشگری می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی - همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام گردشگران روستای مهماندوست در شهر دامغان در عید نوروز 1402 سفر کرده بودند، انتخاب شدند. حداقل حجم نمونه طبق فرمول کوکران 384 نفر برآورد گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. پایایی ابزار با استفاده از ضریب امگا مک دونالد تأیید گردید و روایی صوری با نظر استاد راهنما و خبرگان مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. همچنین تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و PLS4 است. نتایج حاصل نشان داد که گیمیفیکشن بر خستگی گردشگری و خستگی گردشگر بر رضایت گردشگر تأثیر معنادار و معکوس دارد و گیمیفیکشن بر رضایت گردشگر تأثیر مثبت و معنا داری دارد و همچنین خستگی عاطفی بر تأثیر بین گیمیفیکشن بر رضایت گردشگر نقش میانجی دارد.

هدف از انجام این تحقیق، سنجش تراز صوتی در فضاهای شهری بوده است. بدین منظور بوستان های واقع در منطقه 4 شهرداری تهران به عنوان پایلوت تحقیق انتخاب گردید. در ابتدا تراز معادل توسط نرم افزار Decibel X نسخه 2020 اندازه گیری و با استاندارد صوتی (OSHA-90 dBA) مورد مقایسه قرار گرفت. سپس با ایجاد تراز صوتی پلکانی اقدام به ثبت مشاهدات اعتراضی کاربران شد. نوآوری این تحقیق در انتخاب مکان و روش اندازه گیری است. کمترین و بیشترین تراز فشار صوتی برابر با 68/65 و 15/77 دسی بل بوده است. اکثر بوستان های مورد مطالعه دارای میانگین تراز صوتی کمتر از استاندارد NIOSH و  OSHAو ACGIH هستند. این در حالی است که تمامی موارد (به استثنای پارک جنگلی لویزان و ساحل)، دارای تراز صوتی بالاتر از استاندارد آژانس حفاظت محیط زیست هستند. همچنین برای کاربران، میانگین زمان حضور در یک روز در بوستان ها 2 ساعت می باشد. از سوی دیگر، بیشترین درصد پاسخ های کاربران (88 درصد و 87 درصد) به ترتیب مربوط به حد مطلوب صدا (67-65 دسی بل) و حد آزاردهنده (85-79 دسی بل) می باشد که نشان می دهد اکثر کاربران در خصوص این دو محدوده اتفاق نظر دارند. از سوی دیگر کمترین توافق در پاسخ ها (37 درصد) مربوط به حد بسیار مطلوب (کمتر از 65 دسی بل) می باشد. فضاهای ورزشی در بوستان های منطقه 4 از استاندارد نسبی به لحاظ آلودگی صوتی برخوردار هستند.   

هدف از انجام پژوهش حاضر، شناسایی و سنجش میزان تأثیرات مستقیم شاخص های کیفیت منظر بر طراحی بوم شناسانه، با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در فضاهای سبز شهر پردیس بوده است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان، مدیران و فعالان حوزه طراحی بوم شناسانه شهری بود که با توجه قابلیت سنجش روش PLS- Smart با حجم نمونه کم، تعداد 34 نفر با روش نمونه گیری غیرتصادفی انتخاب شدند. برای رتبه بندی متغیرهای شناسایی شده از روش تاپسیس فازی با طیف ۵گانه لیکرت در Excel و برای بررسی رابطه کیفیت منظر و طراحی بوم شناسانه شهر از روش معادلات ساختاری تفسیری در نرم افزار PLS- Smart استفاده شد. پایایی ابزار با ضریب آلفای کرونباخ 798/0 و پایایی ترکیبی با ضریب 876/0 مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحلیل ها نشان داد که عامل کیفیت منظر بر طراحی بوم شناسانه شهری تأثیر مستقیم دارد. علاوه براین شاخص محیط زیستی با متغیرهای محیط شهری و شاخص زیست محیطی به ترتیب با متغیرهای محیط شهری به میزان 65 %، اقتصاد شهری به میزان 60 %، زیبایی شناختی به میزان 55 %، فرهنگی-اجتماعی به میزان 55% و با متغیر معنایی- ادراکی به میزان 45% رابطه مستقیم و مثبتی را نشان داد. در این پژوهش ارتباط مستقیم تأثیر شاخص های کیفیت منظر و طراحی بوم شناسانه با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در شهر پردیس با استفاده از FUZZY و Smart-PLS مورد سنجش قرار گرفت.

حس تعلق یکی از احساسات مثبت انسان نسبت به محله خویش است و بوستان های محلی می توانند بستری برای ایجاد و ارتقا این حس باشند. همه گیری کووید-19 در سال های اخیر با کاهش حضور افراد در مکان های مختلف محله از جمله بوستان ها موجب بروز مشکلات روان شناختی، کاهش تعاملات اجتماعی، و حس تعلق افراد به محله شده است. لذا هدف این پژوهش شناسایی و ارزیابی مؤلفه های مؤثر بوستان ها در ارتقای حس تعلق افراد به محله در دوران همه گیری کووید-19 بود و بر همین اساس سه بوستان محلی گلدشت، فردوس، و پرواز در محله فردوس غرب تهران برای مطالعه انتخاب شد. 25 گویه مؤثر در ارتقای حس تعلق افراد به محله در دوران هم ه گیری کووید-19در بوستان ها، ذیل مؤلفه های کالبدی و غیرکالبدی، مورد بررسی قرار گرفت. گردآوری مؤلفه ها و گویه ها با روش تحلیل محتوا و دلفی و مطالعه آن ها با روش پیمایشی و ابزار پرسش نامه محقق ساخته و با توزیع 300 پرسش نامه صورت پذیرفت و به طبقه بندی پرسش شوندگان از نظر سن، میزان مراجعه به بوستان، مدت سکونت در محله، و دارا بودن کودک پرداخته شد. داده ها با نرم افزار SPSS20 و با مطالعه میانگین و انحراف معیار و آزمون های فریدمن، واریانس یک طرفه، و تی مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که حس امنیت، فاصله بوستان تا محل سکونت، کیفیت پوشش گیاهی و فضاهای طبیعی به ترتیب دارای بیشترین تأثیر در ارتقای حس تعلق افراد در دوران همه گیری کووید-19 بودند. همچنین سن، میزان مراجعه به بوستان، مدت سکونت در محله، و دارا بودن کودک تفاوت معناداری را در پاسخ پرسش شوندگان به برخی گویه ها ایجاد کرد.

مطالعه حاضر کوشیده است با روش تحلیل ساختاری، پیشران های تأثیرگذار بر وضعیت آینده محیط زیست شهری منطقه 22 کلان شهر تهران را بازشناسی و خوشه بندی کند. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت براساس روش های جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. در این مطالعه داده های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی به روش پیمایشی تهیه شد. جامعه آماری20 نفر از خبرگان شهری براساس نمونه گیری هدفمند یا قضاوتی بود. 21 پیشران در قالب 5 بعد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، مدیریتی و نهادی، کالبدی و زیست محیطی با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم افزار MICMAC پردازش شد. نتایج پژوهش از تحلیل اثرات متقابل، بیانگر پراکندگی موانع در وضعیتی پیچیده و بینابین از اثرگذاری و اثرپذیری است. نظام خوشه بندی موانع حاکی از تمرکز نیروهای پیش برنده در ناحیه پیشران های مستقل است. پیشران های  ارتقای دسترسی به حمل ونقل عمومی، استفاده از سوخت های سبک و پاک، تقویت مشارکت اجتماعی و عمومی در ارتقای محیط زیست شهری، تشدید قوانین و مقررات جهت کاهش آلودگی هوا و آب، افزایش تراکم پوشش جنگلی در منطقه، مدیریت بهینه پسماند شهری، توسعه فضاهای سبز و پارک ها، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و کنترل افزایش جمعیت شهری بیش ترین تأثیرگذاری مستقیم را بر وضعیت آینده محیط زیست شهری منطقه 22 کلان شهر تهران دارند. این نیروها از نظر عملکرد سیستمی نقش تأثیرگذاری بالا و تأثیرپذیری اندک را در محیط سیستم با هدف ارتقای کیفیت محیط زیست شهری ایفا می کند و در نتیجه مؤثرترین و کلیدی ترین پیشران ها محسوب می شود.

هدف مطالعه حاضر شناخت نحوه توزیع و پراکندگی مدارس مقطع ابتدایی در شهر مسجدسلیمان با تلفیق GIS و روش BWM فازی است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی با ماهیت تحلیلی- توصیفی است. شیوه گردآوری اطلاعات ترکیب روش های کتابخانه ای، میدانی و مصاحبه با افراد خبره (20 نفر) است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار GIS و روش BMW استفاده شد. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که شاخص های مرتبط با آسیب شناسی پراکنش مدارس ابتدایی عبارتند از نزدیکی به اماکن ورزشی، اداری، فضای سبز، نواحی مسکونی، خیابان اصلی، مراکز نظامی، مراکز صنعتی، درمانی و فرهنگی. براساس نتایج پژوهش حاضر شاخص های نزدیکی به مراکز صنعتی با وزن 1991/0، نظامی با وزن 1107/0 و خیابان اصلی با وزن 1095/0 دارای بیش ترین اوزان هستند. همچنین معیارهای نزدیکی به مراکز فرهنگی با وزن 0656/0، ورزشی با وزن 0992/0 و اداری با وزن 1019/0 به ترتیب کم ترین اوزان را به خود اختصاص داده اند.