رحیم سرور

اهداف: در شهرها از حریم برای تامین نیازهای شهر و به عنوان ابزاری برای محدودکردن ساخت وسازهای غیرمجاز استفاده می شود و حریم، فضای مناسبی برای استقرار صنایع متنوع و مزاحم شهری است که امکان فعالیت آنها در محدوده شهرها وجود ندارد. پژوهش حاضر با هدف ارایه تحلیل راهبردی وضعیت نظام مدیریت سیاسی حریم منطقه شهری تهران انجام شد. ابزار و روش ها: پژوهش کاربردی حاضر از نوع اسنادی- تحلیلی در شهر تهران اجرا و با استفاده از رویکرد استراتژیک صورت گرفت. برای جمع آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی و برای ارزیابی شرایط درون سیستمی و برون سیستمی از مدل ترکیبی (AHP-SOWT) بهره گرفته شد. بنابراین فهرستی از متغیرهای اثرگذار تهیه و سپس با نظرسنجی از متخصصان امر، اقدام به وزن دهی هر یک از متغیرها شد و عوامل داخلی و خارجی و راهبردها به دست آمدند. یافته ها: مجموع نمره های نهایی عوامل بیرونی برای تحقق مدیریت یکپارچه حریم کلان شهر تهران 48/3 و برای عوامل داخلی 6/3 بود و راهبردهای قابل قبول برای مدیریت یکپارچه حریم کلان شهر تهران، راهبردهای تهاجمی (SO) تشخیص داده شد. نتیجه گیری: مهم ترین راهبردهای تهاجمی شامل تهیه طرح هادی برای روستاهای فاقد طرح، تدوین برنامه فراگیر حضور موثر سازمان ها و نهادهای ذی دخل، شناخت و مکان یابی فضاهای مناسب در جهت استقرار فعالیت های منطبق با عملکرد حریم شهر، نظارت جدی بر کاهش آلودگی ها، برنامه ریزی و طراحی و ایجاد زیرساخت سبز شهری، زمینه سازی برای ایجاد مشارکت موثر شهروندان و برگزاری همایش ملی و بین المللی و تورهای حریم شناسی است.

سرزمین کوهستانی استان مازندران از قرون اولیه اسلامی پذیرای امام زادگانی بود که از ظلم و جور دستگاه خلافت به دامن آن پناه برده و یا برای اشاعه دین به این دیار آمده بودند. بر این اساس تعداد 1062 بقعه و مکان مذهبی در این استان وجود دارد که تعداد 174 مورد از آنها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بررسی های انجام شده بر اساس مستندات تاریخی نشان می دهد که تاکنون فقط شجره نامه 238 بقعه مذهبی این استان به اثبات رسیده و دارای سند معتبر می باشد و 824 بقعه مذهبی استان فاقد شجره نامه معتبر می باشند. با توجه به اینکه در سراسر این استان بقعه مذهبی وجود دارد، لذا این بقاع متبرکه تأثیر فرهنگی و اجتماعی فراوانی در بین مردم ایجاد نموده است و مردم شیعه مذهب استان نیز در عمل این موضوع را پذیرفته اند، چون در هنگام مشکلات و گرفتاری ها به مکان های مذهبی پناه برده و حتی کراماتی نیز از آنها نقل کرده اند و قبور شهدا و مومنین را در جوار این اماکن مذهبی قرار داده اند. از نظر معماری نیز می توان گفت که این بقاع متبرکه در دوره های مختلف و به سبک های متفاوت از یکدیگر ساخته شده و تقریباً آثار قدیمی این اماکن از بین رفته و بسیاری از این بقاع بازسازی شده اند و هیأت های امناء در بیشتر بقاع متبرکه استان فعالیت می نمایند. بنابراین هدف از این مقاله بررسی وتبیین بقاع متبرکه استان مازندران ونقش فرهنگی - اعتقادی آنها می باشد که با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای نگاشته شده است

این مقاله به ارزیابی توسعه ی کالبدی شهر تبریز براساس شاخص های رشد هوشمند شهری براساس داده های مربوطه جمع آوری شده پرداخته است. سوال اصلی تحقیق این است که بکار گیری شاخص های رشد هوشمند شهری در توسعه ی کالبدی مناطق شهر تبریز موثر خواهد بود؟ روش تحقیق حاضر بصورت توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف پیمایشی می باشد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدلهای چند معیاره تاپسیس و آنتروپی شانون، تکنیک دلفی و تکنیک لیکرت استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که از بین سه منطقه ی شهرداری تبریز منطقه ی 2، 4 و 7، در شاخص تلفیقی رشد هوشمند شهری، منطقه ی 2 شهردارای بهترین حالت و منطقه ی 7 بدترین حالت را دارا می باشد. بنابراین توجه به مناطق کم برخوردار در برنامه ریزی های آتی توسعه ی کالبدی شهر تبریز حتما باید در اولویت قرار گیرد. براساس تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق تکنیک دلفی مشخص شد که، بهترین حالت توسعه ی کالبدی شهری تبریز الگوی مدل متمرکز همراه با خدمات و امکانات رفاهی محور مراکز ناحیه ای و محله ای می باشد. همچنین از طریق طیف لیکرت به تفاوت بین وضع موجود و مطلوب توسعه ی کالبدی شهر تبریز براساس شاخص های رشد هوشمند شهری پرداخته شد. در وضع موجود توسعه ی کالبدی شهر تبریز برابر (16/37) و توسعه ی کالبدی شهر تبریز براساس شاخص های رشد هوشمند شهری در وضع مطلوب برابر (84/62) شد. که نشان می دهد بکارگیری شاخص های رشد هوشمند شهری در توسعه ی کالبدی شهر تبریز موثر خواهد بود.

در شهرهای بزرگ، تفاوتهای عملکرد روز و شب به عنوان عامل تباهی شهرها، ازبین رفتن فضاهای شهری و کاهش رونق اقتصادی محسوب گشت. کلانشهر تهران به عنوان پایتخت ایران و یکی از شهرهای مهم خاور میانه نیازمند ایجاد یا بازآفرینی فضاهای شبانه در شهر است. در این راستا می توان آزادسزی پتانسیل نهفته در فضاها و اماکن عمومی شهر تهران به شرط لحاظ الزامات کالبدی، ادارکی و نیز فرهنگی-آیینی مورد نیاز، رویای زندگی شبانه را برای شهروندان محقق ساخت. پرسش پژوهش کنونی آن است که چه موانعی برای تحقق زیست پذیری شبانه در شهرها در ایران و به طور خاص در شهر تهران وجود دارد و راه-کارهای تشویق فعالیتهای شبانه امن در شهر تهران کدامند؟ پژوهش کنونی از رویکرد آمیخته که تلفیقی از دو روش کیفی و کمّی است، استفاده می کند. به این صورت که این پژوهش ابتدا به صورت کیفی و با استراتژی موردکاوی که از استراتژی های تحقیقات کیفی است، به تبیین جنبه های مختلف حیات شبانه در برنامه ریزی توسعه پایدار شهری مجموعه شهری تهران و حوزه نفوذ می پردازد. علاوه بر موردپژوهی، از روش پیمایش به عنوان یک روش کمّی برای گردآوری و تحلیل داده ها، استفاده گردیده است. دستاورد پژوهش نشانگر این است که راه کارهای تشویق فعالیتهای شبانه امن و حیات شبانه درونی و بیرونی در برنامه ریزی توسعه پایدار شهری (نمونه موردی: تهران و حوزه نفوذ) شامل تغییرات ماهیت و زمان فعالیت کاربری ها، تأمین روشنایی فضا، بسترسازی حمل و نقل و ارتقای امنیت فضاهای شهری است.

رشد روزافزون جمعیت شهری و افزایش مهاجرت به کلان شهرها از یک سو و فقدان برنامه ریزی های کارآمد، از سوی دیگر، علاوه بر افزایش دامنه ساخت و سازها در نقاط پیرامونی شهرها، استفاده بی رویه و ناصحیح از منابع و تخریب اراضی کشاورزی را در پی داشته است. توسعه میان افزا یکی از رویکردهای اصلی در مقابله با پدیده پراکنش و رشد افقی شهرهاست. یکی از اصلی ترین حوزه هایی که در توسعه میان افزای شهر به آن توجه می شود زمین های بایر و بلااستفاده در محدوده شهر است. توجه به ظرفیت بالای زمین های بایر در شهر می تواند راه ما را در رسیدن به شهری پایدار هموار کند. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی شاخص های توسعه پایدار شهری با تأکید بر شاخص های توسعه میان افزای شهری در شهر اهواز در قالب سه بُعد اجتماعی، کالبدی، و فضایی از طریق بررسی 33 شاخص است. روش تحقیق در این مطالعه روش توصیفی- تحلیلی است.همچنین، برایدست یابی به این هدف از ضریب آنتروپی شانون، مدل TOPSIS، و تحلیل خوشه ای استفاده شده است. اطلاعات لازمه از طریق مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از آمار نامه سال 1395 شهر اهواز به دست آمده است. نتایج حاصل از مدل تاپسیس نشان داد، به لحاظ ظرفیت توسعه میان افزا، با استفاده از شاخص های منتخب به ترتیب مناطق 5 (589/0) و 1 (416/0) دارای بالاترین ضریب و بیشترین ظرفیت توسعه میان افزای شهری را دارا می باشند. مناطق 2 (024/0) و 7 (145/0) دارای کمترین ظرفیت توسعه میان افزای شهری در شهر اهواز را دارا می باشند. همچنین، مناطق 4 (923/0) و 6 (759/0) به لحاظ وضعیت توسعه پایدار شهری به ترتیب دارای بالاترین ضریب برخورداری اند و مناطق 5 (022/0) و 2 (177/0) نیز دارای کمترین ضریب برخورداری اند. نتایج بررسی وضعیت میزان برخورداری مناطق هشت گانه شهر اهواز به لحاظ شاخص های منتخب توسعه پایدار شهری متفاوت است؛ به طوری که از لحاظ برخورداری از شاخص اجتماعی منطقه4، شاخص خدمات شهری منطقه 1، و شاخص کالبدی منطقه 4 دارای بیشترین میزان برخورداری اند و از نظر میزان عدم برخورداری (محرومیت) از لحاظ شاخص اجتماعی منطقه 5، شاخص کالبدی منطقه7، و از نظر شاخص خدمات شهری منطقه8 به عنوان محروم ترین مناطق از لحاظ برخورداری از شاخص های منتخب توسعه پایدار شهری مشخص شدند.

مسئله توسعه مسکن و برنامه ریزی برای آن در قالب طرح های توسعه شهری با حداقل هزینه و حداقل مداخلات برای ایجاد شرایط زیست بهینه در فضای شهری، از اهداف آرمانی مدیریت شهری است. از طرفی، تحقق اهداف طرح های توسعه شهری، درگروی توسعه مسکن پایدار و با کیفیت است. که در آن به لحاظ فرمی، زیبا و منطبق بر شرایط محیطی، با میزان ماندگاری و طول عمر بالا، رعایت استانداردهای ساخت وساز، امنیت بالا و مصرف انرژی پایین رعایت گردد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی بدنبال تبیین و تحلیل نقش طرح های توسعه شهری بر سیاست های توسعه مسکن با رویکرد آینده پژوهشی در منطقه 3 شهر زنجان است. گردآوری داده ها با روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شده است. جامعه آماری شامل گروه متخصصین شهری است که با روش نمونه گیری گلوله برفی، 30 نفر برای پانل دلفی انتخاب شد. برای تحلیل داده ها نیز از آزمون تحلیل عاملی، آزمون رگرسیون چندگانه و رویکرد تحلیل اثرات متقابل تعادلی با کمک نرم افزارهایSPSS و Scenario Wizard استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داد که همبستگی بین «طرح های توسعه شهری» با «توسعه مسکن» برابر 539/0 است. و شاخص «مدیریتی» با ضریب (444/0=β) بیشترین همبستگی را بر «طرح های توسعه شهری» دارد. همچنین، مهمترین الگوی پایدار توسعه و تولید مسکن در قالب ضوابط طرح های توسعه شهری در منطقه 3 شهر زنجان مبتنی بر کیفیت مسکن با ضریب تاثیر9+ ؛ قیمت مسکن با ضریب تاثیر 3+ ؛ بد مسکنی با ضریب تاثیر 3+ ؛ بهداشت محیط با ضریب تاثیر 2+ ؛ و حل مناقشات حقوقی مالکیت با ضریب تاثیر 1+ است.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر ظرفیت سنجی توسعه میان افزا در کلانشهر اهواز است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش شامل کارشناسان و متخصصان شهری و مدیران اداره های مرتبط با امور شهری در شهر اهواز که در زمینه توسعه میان افزای شهری فعالیت کرده و دارای تجربه اجرایی در این زمینه هستند، بوده که به صورت تصادفی 100 نفر از بین آنها انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه ی محقق ساخته ای است که روایی آن به صورت صوری و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفته است. تحلیل داده ها از طریق تحلیل همبستگی و الگویابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزارهای SPSS و AMOS انجام شده است. نتایج پژوهش نشان دادند عوامل اجتماعی (با ضریب 75/0)، اقتصادی (با ضریب 85/0)، زیست محیطی (با ضریب 66/0)، کارکردی عملکردی (با ضریب 55/0) و کالبدی فضایی (با ضریب 78/0) در سطح 99 درصد اطمینان عوامل تأثیرگذار بر ظرفیت توسعه میان افزای کلانشهر اهواز می باشند. همچنین، براساس نتایج بدست آمده می توان گفت کمترین میزان تأثیرگذاری مربوط به متغیرهای کارکردی عملکردی (55/0) بوده و بیشترین تأثیرگذاری ها نیز مربوط به متغیرهای اقتصادی (85/0) و کالبدی فضایی (78/0) هستند. Abstract The purpose of the present study is to be considered as an applied research. The method of this research was like correlation research that specifically was based on the structural equation model. In this study, library studies, papers and research related to the subject of research are used for collecting subject literature and also for another part of information needed, questionnaire and field method are used. In this study, two methods of descriptive statistics (frequency, frequency percentage, mean and standard deviation) and inferential statistics (correlation analysis, regression and structural equation model) were used for analyzing data. In order to increase the accuracy of data analysis, the related software such as SPSS and AMOS have been used. The statistical population of the present study includes experts and urban experts and administrators of city affairs departments in Ahvaz metropolis who have been active in the field of infill urban development and have executive experience in this field. The statistical population of the present study have sampled this community and also data source is used to answer the main research question. The results showed, the impact factor on infill development in Ahvaz metropolis is acquired by five components of economic, social, environmental, functional and physical, namely, the correlation coefficients between the impact assessment and each of the five components are 0, 0.75, 0.66, 0.55 and 0.78, respectively. Referring to standard error estimates, critical ratios, and meaningful levels show that all of these standard estimates are meaningful at 99%. Therefore, based on the results, the most indirect effects on the evaluation of the effective indicators on infill development in the Ahvaz metropolis with the sustainable development approach are related to the observed variables of avoiding displacement of residents during project execution (S6 or X12), Land prices in the target area (E5 or X18), access to the passageway (Ph9 or X8), permitted density (Ph14 or X10), construction cost (E11 or X19), access to urban facilities (Ph1 or X6), Residents income (E2 or X24) and Local Contribution (S2 or X17). Regarding these coefficients, the least effect is on functional variables and the most influences are related to economic and physical variables. It should be noted that the meaningful level for all direct final effects is reported based on standard error and critical ratios. The meaningful levels are for all direct final effects which smaller than 0.01. Therefore, it can be concluded that all direct effects obtained at the 99% confidence level are meaningful.

امروزه بنا به علل مختلفی که در ادامه بدان ها اشاره خواهد شد، اغلب مسائل در حوزه مدیریت و سیاست گذاری شهری نه از نوع مسائل آسان بلکه از نوع مسائل به ظاهر آسان ولی بسیار پیچیده هستند که شناخت و تحلیل آنها مستلزم به کارگیری نگاه ها و تحلیل های متعدد به دوراز سطحی نگری است، شاید یک دلیل برای پیچیده شدن و سپس حل نشدن بسیاری از مسائل در کانون های شهری و منطقه ای ساده سازی آنها و برخوردهای سطحی در ارائه راهکارهای حل مسئله بوده است که اغلب از آنها به نام مسئله بدخیم یا بدخیم نام برده شده است. هدف اصلی این مقاله ضمن معرفی ماهیت مسئله های بدخیم، ارائه چارچوب های آزمون شده سیاستگذاری آنها می باشد. روش تحقیق اسنادی - تحلیلی بوده و یافته های آن نشان می دهد که حسب یافته های نظری و تجارب عملی در اغلب کشورها و شهرها، شیوه های مؤثر برای حل مسائل بدخیم یک رویکرد در حال گسترش است که در مدیریت شهری کشور چندان مورد توجه قرار نگرفته اند و لذا توجه به چارچوب های سیاستی احصاء شده در این تحقیق در کنار توجه به ظرفیت های حکمروایی خوب شهری مبناهای اطمینان بخشی برای بازتعریف صحیح و مجدد مسائل شهری و سیاستگذاری موفق آنها فراهم خواهد ساخت. وجود مسائل متعدد نظیر تفرق های مدیریتی، تنوع قوانین، رشد اسکان های غیررسمی، زمین خواری، جدایی گزینی فضایی - اجتماعی، رشد کلونی های فقر، رشد صنایع آلوده ساز، تداوم مهاجرت، و تداوم معضل مسکن و... مستلزم ارزیابی میزان کارآمدی و اثربخشی سیاست ها و اقداماتی است که به مورد اجرا گذاشته شده و ارزیابی قوانین و سیاست هایی است که باید به مورد اجرا گذاشته می شد تا از این رهگذر به ضرورت رویکرد به حوزه های نوین تحلیل و حل مسئله پی ببریم و نوع نگاهمان را به نحوه مدیریت موضوعات و فضاها از سطح ملی گرفته تا محلی تغییر دهیم.

اسکان غیررسمی یک چالش عمده برای حکمرانی در سراسر جهان و موضوعی کلیدی در مطالعات شهری و برنامه ریزی شهری است. چرا که اسکان غیررسمی تنها متعلق به فقرای شهری نیست بلکه برای طبقه متوسط و حتی نخبه جهان سوم نیز حائز اهمیت است. بنابراین نیاز به رویکردهایی است که باعث کاهش مسائل و مشکلات ناشی از گسترش سکونتگاههای غیر رسمی و جلوگیری از ادامه گسترش آنها شود. برای دستیابی به این امر، نیروهای تأثیرگذار و پیشران سکونتگاه های غیر رسمی باید شناسایی شوند و مناطق احتمالی گسترش و پیشروی اسکان غیررسمی آینده شناسایی و در برنامه ریزی های شهری آینده و ساماندهی اسکان غیررسمی مورد توجه قرار گیرند. با توجه به گسترش اسکان غیررسمی در پهنه جنوبی حریم کلانشهر تهران و مشکلات مدیریتی متعددی که به بار آورده است، که از جمله دغدغه های مهم مدیریت منطقه کلانشهری تهران محسوب می شود. در این راستا در پژوهش حاضر روش تحقیق براساس هدف کاربردی و برحسب ماهیت تحقیق تحلیلی- اکتشافی می باشد و برای تحلیل از روش های جدید آینده-پژوهی یعنی سناریو پردازی استفاده شده است، نتایج نشان می دهد اسکان غیررسمی در تهران و حریم آن بیش از آنکه تحت تأثیر چهارچوب ساختارهای درون منطقه ای باشد خود از تغییرات و سیاستگذاریهای کلان کشوری تأثیر پذیرفته است . بنابراین با توجه به وضعیت نیروهای کلیدی و تأثیرگذار چهار سناریو برای آینده اسکان غیررسمی در پهنه جنوبی حریم پایتخت ارائه شد که متناسب با هر سناریو راهبردهای کلی ارائه شده است

در قرن بیست ویکم، یکی از ملزومات ورود کشورها به جریان جهانی شدن و برقراری صلح پایدار منطقه ای و جهانی، همگرایی است. با توجه به برخی موانع موجود در رابطه با همگرایی ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از جمله جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، لزوم امکان سنجی و طراحی راهبردهای مناسب برای ایجاد زمینه های همگرایی، ضروری به نظر می رسد. بنابراین، این نوشتار، با روش ترکیبی (توصیفی- تحلیلی و پیمایشی) و روش حل مسائل از نوع تصمیم گیری چندمعیاره در پی پاسخ به این پرسش است که با توجه به شرایط منطقه ای و بین المللی در قرن بیست ویکم، مناسب ترین راهبردها بر حسب اولویت برای افزایش نقش ایران در ایجاد همگرایی با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان کدامند؟ در این راستا با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و میدانی و استفاده از روش سوات، 4 نقطه قوت، 4 نقطه ضعف، 5 فرصت و 3 تهدید در مورد همگرایی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان شناسایی و 8 راهبرد کاربردی تدوین شده است و سرانجام، این راهبردها با استفاده از روش ام سی دی ام به وسیله پرسشنامه و مصاحبه، اولویت بندی شدند. نتایج به دست آمده از پرسشنامه مقایسه های زوجی نشان می دهد که راهبرد «ایجاد پیوندهای ژئواکونومیک» در رتبه اول و راهبردهای دیگر در رتبه های بعدی قرار گرفتند.

گستردگی مباحث و پدیده های شهری و نیاز روزافزون شهروندان به مسائل مختلف لزوم توجه به همه ابعاد شهر را ضروری می سازد که مدیران و برنامه ریزان شهری باید همواره بدان ها توجه داشته باشند. تاب آوری یکی از مفاهیم نوینی است که امروزه مورد توجه بسیاری از مدیران شهری قرار گرفته است. هدف تحقیق حاضر رتبه بندی نواحی منطقه 15 بر اساس مؤلفه های تاب آوری می باشد. نتایج کلی تحقیق نشان می دهد که کمترین میزان تاب آوری متعلق به ناحیه یک با امتیاز تاب آوری 39/3 می باشد. در بررسی مؤلفه های تاب آوری مشاهده شد که نوسان چندان زیادی بین نواحی وجود ندارد و این وضعیت برای تاب آوری منطقه نیز مشهود است. در تحلیل مؤلفه ها نیز مشاهده شد که ناحیه یک در اکثر مؤلفه ها، تاب آوری پایینی داشته است. بنابراین پایین ترین میزان تاب آوری متعلق به ناحیه یک و بالاترین میزان تاب آوری نیز متعلق به ناحیه پنج با امتیاز 69/3 می باشد. این ناحیه نیز در اکثر مؤلفه ها تاب آوری بالایی داشته است.

سوانح و مخاطرات طبیعی به دلیل شدت و زمان کوتاه اثر گذاری بر اجتماعات بشری تبدیل به یکی از دغدغه های اصلی برنامه ریزان و مدیران شهری در سال های اخیر شده اند. از این رو تاب آوری، به عنوان رویکرد و روشی مناسب در جهت کاهش خطرات حاصل از بحران ها و مخاطرات، به عنوان رویکرد پژوهش حاضر انتخاب شده است. هدف اصلی این پژوهش اندازه گیری میزان تاب آوری در ابعاد نهادی- سازمانی و کالبدی- محیطی به منظور مقابله با اثرات سوانح طبیعی در شهر سنندج می باشد. در همین ارتباط جامعه آماری این تحقیق خانوارهای ساکن در سه محله شهر سنندج است که با استفاده از سرشماری سال 1390، مصاحبه با مسئولان ذیربط و توزیع پرسشنامه، از طریق فرمول کوکران 383 خانوار انتخاب شدند. در تحلیل اطلاعات نیز از روش های کمی- پیمایشی استفاده گردیده است. با توجه به تحلیل داده ها در محیط نرم افزار SPSS و همچنین تحلیل شبکه ای ANP با استفاده از نرم افزار super decisions برای تعیین درجه اهمیت هر کدام از مؤلفه های مذکور استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین تاب آوری موجود در محلات نمونه و سطح تاب آوری آنها در ابعاد نهادی- سازمانی و کالبدی- محیطی رابطه معناداری وجود دارد و با تغییر هر یک، میزان تاب آوری خانوارها نیز تغییر می یابد.

امروزه مهاجرت یکی از معضلات اساسی جوامع روستایی است و به نظر می رسد توانمندسازی روستائیان از بهترین راه حل های این زمینه باشد. از همین رو، هدف این تحقیق بررسی تاثیر عوامل فردی و محیطی توانمندس ازی روستائیان بر مهاجرت معکوس و رابطه بین آنها با نمونه موردی روستاهای کردآباد، ویان و طاه رلو کبودراهنگ می باشد. در همین راستا، روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی با هدف کاربردی می باشد که با ابزار پرسشنامه داده های آن جمع آوری شده و برای تجزیه وتحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون گام به گام و آزمون تحلیل واریانس در قالب نرم افزار SPSS استفاده شده است. در همین خصوص، یافته های تحقیق نشان داده است که بین عوامل فردی و محیطی با توانمندسازی روستاییان با انگیزه مهاجرت معکوس رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد، عوامل فردی و محیطی توانمندسازی در مهاجرت معکوس موثر هستند و اینکه انگیزه مهاجرت معکوس در بین روستاییان روستاهای طاهرلو و ویان بیشتر از روستاییان روستای کردآباد است.

سیاست ایجاد شهرهای جدید در ایران باهدف مهار رشد بی رویه جمعیت و کنترل مهاجرت به شهرهای بزرگ، از سال1364 تصویب شد. اهداف اصلی ایجاد شهرهای جدید، توزیع متناسب جمعیت در منطقه شهری موردنظر، تمرکززدایی از کلان شهر موردنظر، ارتقاء معیارهای زیستی و خدماتی، جلوگیری از افزایش بی رویه قیمت زمین و مسکن می باشد. در این تحقیق به منظور تعیین شاخص های ایجاد شهر جدید به روش دلفی نظرات افراد خبره و کارشناسان بررسی و گردآوری شد و برای ارزیابی و وزن دهی معیارهای به دست آمده از روش AHP استفاده شده است. برای این کار مقادیر به دست آمده را وارد نرم افزار Expert Choice 11 نموده و نتایج استخراج شد. در ادامه به صورت میدانی نظرات جامعه آماری نسبت به شاخص هایی که بیشترین وزن را داشتند، با ابزار پرسشنامه و مصاحبه بررسی و در نرم افزار SPSS میزان دستیابی به اهداف ایجاد شهرهای جدید بررسی شد. در این تحقیق مشخص شد که اهداف کالبدی در ایجاد شهر جدید بیشترین وزن را نسبت به اهداف اقتصادی و جمعیتی داشته و اهداف اقتصادی در رتبه دوم قرار می گیرد. در واقع با ایجاد زیرساخت های لازم در شهر جدید در اهداف کالبدی زمینه برای ایجاد اهداف اقتصادی مهیا خواهد شد. با توجه به یافته های تحقیق و نظر کارشناسان این امر، درصورتی که اهداف کالبدی و اقتصادی در هر شهر جدید به خوبی ایجاد شود و ساکنین از آن رضایت داشته باشند، اهداف جمعیتی به دنبال آن خواهد آمد و می توان امیدوار بود که اهداف ایجاد شهر جدید حاصل شود. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان می دهد که شهر جدید پردیس تا حدودی توانسته است به اهداف طرح تفصیلی دست پیدا نموده، ولی ناکافی بودن زیرساخت های ایجادشده و عدم تناسب تعداد مشاغل و تعداد خانوار و عدم رونق و پویایی اقتصاد پایه در شهر، سبب ایجاد وابستگی به مشاغل خارج شهر شده و به نظر می رسد نتوانسته است به اهداف افق طرح دست پیدا نماید.

مقدمه: از دیدگاه زیست محیطی رایج ترین دلیل برای توسعه سیستم های حمل ونقل عمومی پایدار، کاهش استفاده از اتومبیل و ازدحام ترافیک می باشد، که در نتیجه منجر به بهبود کیفیت محیط می گردد.هدف: تحقق پایداری زیست محیطی در سیستم های حمل ونقل عمومی نیازمند شناسایی چالش ها و موانع آن است که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته است.روش شناسی تحقیق: رویکرد روش شناختی پژوهش از نوع کیفی مبتنی بر گراندد تئوری است و داده های مورد نیاز، از دو منبع اصلی بدست آمد که شامل مصاحبه های بارگذاری شده در فضای نت توسط مدیران بخش حمل ونقل و ترافیک شهر تهران و انجام مصاحبه با خبرگان و اساتید داتشگاه بود. نتایج با استفاده از روش گراندد تئوری و آزمون مقایسه میانگین تحلیل گردید.قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه این پژوهش، کلانشهر تهران می باشد.یافته ها: نتایج بدست آمده در مجموع، 59 چالش را در قالب سه حوزه سیاست گذاری و برنامه ریزی، سرمایه گذاری و تأمین مالی و حوزه اجتماعی و رفتاری نشان داد که در 10 قلمرو عمده و در قالب یک مدل پارادایمی دسته بندی گردیدند. همچنین تلفات ناشی از تصادفات جاده ای و تشدید انتشار آلاینده ها، به عنوان مهمترین پیامد این چالش ها شناسایی شدند. نتایج: مدیریت شهری تهران ابتدا بایستی بر رفع موانع مرتبط با حوزه سیاست گذاری و سپس حوزه سرمایه گذاری تمرکز نماید تا حرکت به سمت توسعه حمل ونقل سازگار با محیط زیست آغاز شود. همچنین بهبود شرایط علّی و شرایط زمینه ای می تواند حمل ونقل عمومی تهران را در بلندمدت به سمت پایداری زیست محیطی سوق دهد. اما در کوتاه مدت و میان مدت بهبود شرایط میانجی و شرایط راهبردی می تواند موثر واقع شود که نتیجه تمام این فرایندها، بهبود شرایط پیامدی و ارتقای کیفیت سیستم حمل ونقل عمومی کلانشهر تهران می باشد.

افزایش شتابان جمعیت، الگوهای مکانی نواحی شهری را به شیوه ای پیچیده تغییر داده و منجر به گسترش در نواحی روستایی و پراکنده رویی شهری در مناطق اطراف و به خصوص این مناطق شده است، در این میان شناخت چگونگی این رشد و توسعه کالبدی شهرها از ارزش بسیار فراوانی برخوردار است، تا در برنامه ریزی گسترش های آتی یا حتی درون بافتی استفاده مطلوب شود،. بنابراین هدف این پژوهش ارزیابی پراکنده رویی و تغییرات کاربری اراضی کلان شهر تهران در دوره های مختلف و تغییر کاربری نسبت به همدیگر می باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و مراجعه به سازمان های مربوطه و مراکز پژوهشی پیرامون موضوع موردمطالعه می باشد. برای به دست آوردن نقشه میزان تخریب اراضی پوشش گیاهی از مدل های Fuzzy Artmap،Lcm، جدول متناوب و نرم افزارهای Idrisi Selva، ARC GIS 10.4 و Google Earth استفاده شده و جهت سنجش پیش بینی گسترش آتی شهر مدل CA- Markov بکار رفته است. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل اطلاعات نشان می دهد تغییر کاربری طبیعی به کاربری های ساخته شده روند رو به گسترشی داشته، به طوری که این اراضی در سال 1353 از 9 درصد به 54 درصد در سال 1397 افزایش یافته است و با توجه پیش بینی در سال 1410، اراضی ساخته شده به 62 درصد از کل مساحت می رسد، که شدت بحران زیست محیطی نشان را می دهد همچنین کاربری بایر با 71 درصد و پوشش گیاهی با 28 درصد بیشترین کاهش را به سمت کاربری ساخته شده داشتند و بیشترین درصد تغییرات را در زمین های مفید شهر تهران (اراضی آبی و اراضی پوشش گیاهی) می باشد، و اراضی دیگر با رشد منفی کندتری نسبت به این دو کاربری شاهد تغییر هستند که نشان از شدت بحران های زیست محیطی در آینده دارد.

مقدمه: کاربری اراضی شهرری در دهه های اخیر در زمینه شهرنشینی رشدی بی سابقه داشته است. تغییرات کاربری اراضی بر شرایط اجتماعی، اقتصادی، و محیط زیست تأثیر می گذارد. گردآوری اطلاعات درباره این تغییرات برای برنامه ریزی و مدیریت بهتر نواحی شهری در توسعه پایدار ضروری است.هدف: از این رو، هدف این مقاله این است که برای بررسی بهتر تغییرات کاربری تحت تأثیر توسعه در شهرری و همچنین بررسی یکپارچگی سیمای شهری از شاخص «تکه تکه شدگی» طی سال های 1367 تا 1397 استفاده شود. سپس، راهکارهایی بر اساس معیارهای مناسب در جهت تعیین نقاط حساس ارائه شود.روش: با کمک تصاویر ماهواره لندست چهار کاربری شهری و مسکونی، زمین های کشاورزی، فضای سبز، و زمین های بایر استخراج و میزان تغییرات کاربری اراضی مشخص شد. برای بررسی تکه تکه شدگی سیمای شهرری از سنجه های تعداد لکه، تراکم لکه، و بزرگ ترین لکه استفاده شد. در بخشی از مطالعه از کراس تب نیز استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد مساحت کاربری اراضی ساخته شده شهری و فضای سبز شهری به ترتیب 7/369 و 6/55 هکتار افزایش و زمین های کشاورزی و زمین های بایر به ترتیب 8/213 و 5/211 هکتار کاهش داشته است. در کاربری شهری یکپارچگی افزایش یافته است. در کاربری فضای سبز و کشاورزی، به دلیل ایجاد و احداث جاده ها، تکه تکه شدگی افزایش داشته است. نتیجه: در ادامه بر اساس معیارهای «فاصله از مرز»، «فاصله از راه ها»، «مساحت لکه ها»، و «اندازه لکه ها» راهکارهایی برای تعیین نقاط حساس و شکننده پوشش گیاهی و مسکونی ارائه شد تا برای بهبود وضعیت آن ها برنامه ریزی شود. زیرا تغییر کاربری، به ویژه از بین رفتن پوشش گیاهی، بر سیمای سرزمین تأثیر منفی می گذارد.

شهر نفتی ماهشهر همچون سایر همتایان خود با نابرابری فضایی در برخورداری از امکانات، خدمات و کیفیت مطلوب شهری مواجه است. در حقیقت نقش نفتی و صنعتی این شهر بر اکولوژی اجتماعی دوگانه شهری، ساختاریابی، سلسله مراتب شغلی-طبقاتی، و طراحی و توسعه فیزیکی شهری مؤثر بوده است. در این راستا، ارزیابی شاخص های زیست پذیری در سطح محلات بندر ماهشهر به عنوان یکی از مهم ترین بندرها نفتی ایران، می تواند بیانگر تأثیرگذاری نقش و کارکرد شهر در ایجاد فضاهای نابرابر بوده و راهبردهایی جهت افزایش شاخص های زیست پذیری و کیفیت زندگی شهروندان را به همراه داشته باشد. هدف این مطالعه ارزیابی زیست پذیری شهری در 32 محله مسکونی بندر ماهشهر است. در گام بعد، تحلیل اثرات شاخص های زیست پذیری در تعیین میزان کیفیت زندگی شهری موردنظر است. برای این منظور از ابزار پرسشنامه به همراه اطلاعات جمعیتی سازمان آمار استفاده شده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. برای سنجش تفاوت حق به شهر در محله ها و سطح بندی محلات، نواحی، و مناطق از آزمون های آنالیز واریانس، تحلیل رگرسیون و تحلیل مکانی استفاده شده است. یافته ها نشان داده است که محله های موردمطالعه با نابرابری فضایی دوگانه ای در رضایت شهروندان در ابعاد مختلف زیست پذیری و متعاقباکیفیت زندگی مواجه بوده است. مطابق نتایج آنالیز واریانس میانگین زیست پذیری در محلات شهر ماهشهر در سطح معناداری 95/0 درصد یکسان نبوده و محلات مختلف از میزان متفاوت زیست پذیری برخوردارند. مناطق زیست پذیرتر عمدتاً بر ماهشهر جدید و محلات کمتر زیست پذیر بر ماهشهر قدیم و حومه های مهاجرپذیر کارگری منطبق اند. همچنین مطابق نتایج تحلیل رگرسیون زیست پذیری و ابعاد دوازده گانه ی در سطح معناداری 95 درصد بر کیفیت زندگی در شهر ماهشهر مؤثر است. به نحوی که طی سه گام، ابعاد زیست پذیری (زیرساخت های اوقات فراغت و تفریحی، اشتغال و اقتصاد، امنیت، امکانات و خدمات، محیط زیست+ویژگی های مسکن، امکانات حمل ونقل، سلامت و بهداشت+ویژگی های خانوار، حکمروایی و ویژگی های مدنی، تأسیسات و تجهیزات) قادر به پیش بینی کارایی کیفیت زندگی شهروندان بوده اند.

کلانشهر مشهد و حریم آن ها در طی سال های اخیر رشد فیزیکی نامتوازنی را تجربه کرده و در حال حاضر در ابعاد مختلف مدیریتی، اقتصادی، کالبدی، اجتماعی، زیست محیطی و غیره با مشکلاتی زیادی همراه است. در این کلانشهر افزایش جمعیت و مهاجرت و ادغام روستاهای حریم شهر در بدنه کلانشهر مشهد از یک سو و کژ مدیریتی از سوی دیگر زمینه را برای افزایش چالش های مذکور افزوده است. نوع تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است و در جمع آوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است. برای تجزیه وتحلیل یافته ها از روش کوکوسو (cocoso) استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در بخش اجتماعی شاخص عدم مشارکت مردم به عنوان یک حلقه مفقوده در ساماندهی پیرامون کلانشهر مشهد؛ در بخش اقتصادی شاخص افزایش تخلفات در ساخت وساز برای به دست آوردن سود بیشتر در مناطق پیرامونی کلانشهر مشهد؛ در بخشی کالبدی شاخص نبود مدیریت واحد در پهنه موردمطالعه برای صدور مجوز و نظارت برساخت و ساز؛ در بخش مدیریتی شاخص بخشی بودن مدیریت در پیرامون کلانشهر مشهد و درنهایت بخش زیست محیطی شاخص افزایش مشکلات زیست محیطی در پی تغییرات کاربری ها در محدوده و پیرامون کلان شهر مشهد اشاره کرد که پیرامون و حریم کلانشهر مشهد در وضع موجود با آن ها روبه رو است.