علیرضا ریواز

شهر یزد به عنوان یکی از شهرهای بزرگ ایران در دهه های اخیر به عدم تعادل در نظام فضایی و جمعیتی خود مبتلا گشته است و محصول این روند در دهه های اخیر تا به امروز موجب مشکلاتی همچون توسعه افقی و نامتوازن شهر یزد شده است. هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه ها و پیشران های مؤثر بر نامتعادل شدن توزیع فضایی جمعیت و بررسی ارتباط آن با ساختار فضایی شهر یزد برای ایجاد تعادل فضایی جمعیت و نظام شهری و روستایی در پهنه سرزمینی شهر یزد است. روش پژوهش ا نظر هدف کاربردی و به دلیل به کارگیری روش های کیفی و کمّی در زمره پژوهش های ترکیبی قرار دارد. در این پژوهش از روش آینده پژوهی برای شناسایی پیشران های مؤثر بر تعادل جمعیت و از الگوریتم ژنتیک برای مدل سازی و بهینه سازی توزیع جمعیت استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن است که پیشران های توزیع فضایی کانون های خدماتی و عملکردی، توزیع فضایی مراکز کار و فعالیت و الگوی ساختار فضایی با تأکید بر مقیاس عملکردی مناطق و شهر به ترتیب عامل اصلی جذب جمعیت و مؤثر بر الگوی توزیع فضایی و جمعیتی در شهر یزد هستند. نتایج پژوهش حاکی ازآن است که 1. توزیع فضایی اراضی بایر رابطه معکوسی با توزیع فضایی مراکز خدماتی-عملکردی و کانون های فعالیتی دارد و هرجا تمرکز کمتری از مراکز مذکور وجود داشته باشد، نسبت سهم اراضی بایر به مساحت محدوده مدنظر بیشتر است؛ 2. بدون استفاده ماندن زمین ها و کاهش پویایی فضایی در برخی مناطق شهری (منطقه C و B) و 3. پراکنش ناموزون فضایی مراکز خدماتی-عملکردی و کانون های فعالیتی و توسعه افقی سبب عدم تعادل در توزیع فضایی جمعیت شهر یزد شده است.