علیرضا حسینی پاکدهی

ایده برند کشور به معنای ایجاد نام یا نماد مشخص است که برای ایجاد تمایز میان یک کشور از کشورهای دیگر در نظر گرفته شده است. ایجاد برند ملی می تواند در اهداف بلندمدت دیپلماسی عمومی و برای منافع ملی کشور استفاده شود. برند ملی علاوه بر سیاست های داخلی و خارجی، مردم، میراث فرهنگی، گردشگری و برند صادراتی یک کشور، از طریق رسانه ها نیز می تواند ساخته شود و در سطح بین المللی عرضه شود. دیپلماسی رسانه ای به عنوان حوزه تازه ای در دیپلماسی عمومی، می تواند در ساخته شدن برند ملی یک کشور نقش مؤثری را ایفا کند. به همین دلیل، این تحقیق به دنبال توصیف برند ملی ایران و ویژگی های آن در سایت های اینترنتی دو شبکه برون مرزی العالم و پرس تی وی است. بر این اساس، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی 107 خبر از سایت شبکه العالم و 80 خبر از سایت شبکه پرس تی وی در بازه زمانی 18 تا 30 آگوست 2020 تحلیل شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد برند ملی در دیپلماسی رسانه ای ایران در شبکه های برون مرزی تصویر کشوری دارای استقلال، امنیت داخلی و دفاعی، همراه با نهادهای بین المللی، در تقابل با آمریکا و با اقتصادی متکی بر منابع طبیعی می باشد. نکته قابل توجه در تصویر برند ملی ایران در حجم نمونه مورد بررسی، کم توجهی به مؤلفه های مهمی مانند گردشگری، میراث فرهنگی، مشاهیر، فرهنگ و سرمایه گذاری است.

بازی های ویدئویی و رایانه ای امروزه در حالی صنعت سینمای هالیوود را پشت سرگذاشته اند، که عرصه تحولات عظیمی بوده و روز به روز میزان حضور و اثرگذاری آن ها در جامعه جهانی افزایش می یابد و بنابر نظر بالستروف عصر کنونی را باید عصر بازی نامید. از سوی دیگر، اجتماعاتی که در مسیر رشد فناوری بازی های رایانه ای در جوامع و فرهنگ های مختلف از جمله کشور ایران پدید آمده اند، به مثابه یک اجتماع دارای چنان جذابیتی برای مطالعه و شناخت هستند که بایستی میدان رسانه ای حاصل حضور این رسانه جدید، مورد توجه ارتباط پژوهان و پژوهشگران اجتماعی قرار بگیرد. لذا این مقاله در تلاش است تا به این پرسش پاسخ دهد که گیم نت ها در جامعه ایرانی به عنوان یک میدان رسانه ای و ارتباطی، دارای چه ویژگی هایی هستند و از چه کارکردهای ارتباطی در منظر کاربران این بازی ها برخوردارند، و چه امکاناتی در اختیار گیمرها و کنشگران این میدان رسانه ای قرار می دهند؟. بنابراین، برای پاسخ بدین پرسش ها، محقق متکی بر روش مشاهده مشارکتی 35 گیم نت شهر تهران را  با نمونه گیری خوشه ای مورد مشاهده قرار داد و در کنار 53 مصاحبه نیمه ساختمند با کاربران این گیم نت ها و یادداشت ها و تصاویر تهیه شده توسط مشاهده گران و نیز مراجعه به صفحات مجازی این اجتماعات، داده های حاصل شده را به کمک روش تحلیل مضمون و بر اساس مدل ولکات تجزیه و تحلیل نمود. در نتیجه، 10 گونه گیم نت مبتنی بر مکان، معماری و امکانات در تهران شناسایی شد، علاوه بر این ویژگی های گیم نت ها مبتنی بر کاربران و نیز پروتکل ها و هنجارهای حاکم بر آن ها نیز احصا شدند و کارکردهایی چون، گسترش ارتباطات گروهی و درون گروهی، شخصی سازی ارتباطات، سطحی شدن و کم عمق شدن ارتباطات گروهی، تقویت ارتباطات در سطح محلات را رقم می زنند، و همچنین حداقل 12 نوع امکان را نیز در اختیار گیمرها و متصدیان این اجتماعات قرار می دهند. علاوه بر این نتایج، این مقاله برای نخستین بار مروری تاریخی بر روند تحولات گیم نت ها را در جامعه ایرانی، و در کنار پیشنهادهایی برای سیاست گذاران این عرصه ارائه می دهد که در نوع خود قابل توجه است.

امروزه بازی های رایانه ای به عنوان عرصه جدیدی از ظهور رسانه های نوین در بعد جامعه پذیری مطرح اند که بنابر نظر بسیاری از صاحب نظران، در سال های آتی به صنعت اول سرگرمی در جهان مبدل می شوند، از سوی دیگر، گیم نت ها در جامعه ایران به عنوان عرصه ظهور رفتارها و کنش های ارتباطی کاربران بازی های ویدئویی و رایانه ای، در ترسیم فرهنگ بازی کردن در جوامع از جمله جامعه ایرانی جایگاه ویژه ای بر عهده دارند، لذا این مقاله در راستای چنین هدفی در تلاش است تا به این پرسش پاسخ دهد که الگوی رفتارها و کنش های ارتباطی کاربران بازی های رایانه ای در گیم نت های شهر تهران چگونه است؟ بنابراین، برای پاسخ بدین پرسش ، متکی بر روش مشاهده مشارکتی، 35 گیم نت در شهر تهران و با نمونه گیری خوشه ای مورد مشاهده قرار گرفت و در کنار 53 مصاحبه نیمه ساختمند با کاربران این گیم نت ها بر اساس نمونه های در دسترس، و یادداشت ها و تصاویر تهیه شده توسط مشاهده گران و نیز مراجعه به صفحات مجازی این اجتماعات، داده های حاصل شده به کمک روش تحلیل مضمون و بر اساس مدل ولکات تجزیه و تحلیل شد. در نتیجه، 17 الگوی رفتاری و کنش ارتباطی مانند الگوی هیجان- تن صدا، الگوی اختلاط جنسیتی و تعدیل فحاشی های کنش گونه و رفتارگونه، و الگوی عدم واکنش به توهین و تحقیر حاصل گردید که نشان دهنده وضعیت یک اجتماع پشت صحنه ای است.

این پژوهش به دنبال بررسی نحوه بازنمایی ابعاد پنج گانه اعتقادی، عاطفی، رفتاری، دانشی و پیامدی دین در سینمای پس از انقلاب، زمینه های اجتماعی مقولات بازنمایی شده و رابطه سینمای دینی پس از انقلاب با مقوله دین رسانه ای شده است. برای این منظور فیلم هایی که بیشترین نزدیکی را با تعریف حداکثری سینمای دینی و مذهبی داشته اند از دهه های مختلف با نظر صاحبنظران این حوزه انتخاب شدند. فیلم های «توبه نصوح» و «افق» از دهه 60، «از کرخه تا راین» و «به رنگ خدا» از دهه 70، «خیلی دور-خیلی نزدیک» و «طلا و مس» از دهه 80 و فیلم «شیار 143» از نیمه اول دهه 90 انتخاب شدند. روش شناسی این پژوهش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد نشانه شناسی امبرتو اکو است. رمزگان های ده گانه اکو شامل ادراکی، شناسایی، انتقالی، لحن، تصویری، شمایل انگاشتی، ذوق و احساس، نظریه بیان، سبک شناختی و ناخودآگاه در صحنه های اصلی و فرعی فیلم ها بررسی و مقولات مختلف دینی استخراج شد. از جمله نتایج این پژوهش عبارتست از: اهمیت ویژه ابعاد «رفتاری» و «دانشی» دین در فیلم های بررسی شده دهه های مختلف، عمیق تر شدن دغدغه های سینمای دینی در سال های پس از دهه 60، سیاسی نبودن فیلم های بررسی شده دهه 80 علیرغم سیطره سیاست بر نظامات اجتماعی ایران و همسویی کامل فیلم ها با روندهای دینی جامعه در همه دهه ها.

 مقاله حاضر برگرفته از پژوهشی دانشگاهی با عنوان «بازنمایی مفهوم شهروندی در مطبوعات ایران» است که با هدف بررسی چگونگی تفاوت در نحوه بازنمایی مفهوم شهروندی در روزنامه های اصلاح طلب و اصولگرا انجام شده است. در این مقاله به دلیل پر رنگ بودن وجوه کیفی مفهوم شهروندی از تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است. به این منظور سی سرمقاله از میان سرمقاله های شش روزنامه پرتیراژ متعلق به دو جریان سیاسی عمده کشور یعنی اصولگرایان و اصلاح طلبان انتخاب و تحلیل شدند.  نتایج نشان داد که از دید روزنامه های اصلاح طلب، حقوق سیاسی و مدنیبویژه آزادی بیان و انتخابات آزاد، مهمترین حقوق شهروندان به شمار می روند و از نظر روزنامه های اصولگرا، حقوق اقتصادی شامل رفاه، معیشت و اقتصاد، مهمترین مطالبات شهروندان را تشکیل می دهند؛ با این وصف، گفتمان مسلط شهروندی در ایران، گفتمان حقوق محور لیبرالی است. همچنین بررسی ها حکایت از آن داشت که سرمقاله ها از گفتمان های سیاسی جاری (اصولگرایی و اصلاحات) به شدت تاثیر پذیرفته اند. به این معنا  که تبیین حقوق شهروندی بیش از آنکه هدف غایی سرمقاله باشد، عرصه ای برای رویارویی و مبارزه طلبی گفتمان های سیاسی رقیب است.

در این مقاله 10 مستند اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران با اتخاذ رویکردی جامعه شناختی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. هدف از این تحلیل فهمیدن دو مطلب است: اول بررسی این نکته که مسائل و آسیب های اجتماعی کودکان و نوجوانان در مستندهای اجتماعی پس از انقلاب چگونه بازنمایی شده اند، دوم این که در فیلم های مورد بررسی از بین چهار نهاد خانواده، دولت، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی کدام یک بیشتر به عنوان مقصر اصلی در پیدایش آسیب های اجتماعی کودکان و نوجوانان شناخته شده اند؟ چارچوب نظری مقاله متأثر از تقسیم بندی جان هاگان در مورد مسائل اجتماعی است، فیلم ها با سه رویکرد کارکردگرایی، تضاد و کنش متقابل نمادین با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مورد تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق بدین گونه بود که مستندهای اجتماعی ساخته شده در سال های اولیه انقلاب به دلیل باز بودن فضای سیاسی و اجتماعی کشور با استفاده از رویکرد تضاد به بازنمایی آسیب های اجتماعی پرداخته اند، یعنی بیش از هر چیز تضاد طبقاتی موجود در جامعه به عنوان عامل پیدایش مسائل اجتماعی کودکان و نوجوانان مطرح شده است. با گذشت زمان یعنی در دهه هفتاد و هشتاد شاهد تغییر رویکرد مستند سازان هستیم و فیلم ها با رویکرد کارکردگرایی و در مواردی کنش متقابل نمادین به بررسی آسیب های اجتماعی پرداخته اند، یعنی مواردی همچون فقر اقتصادی، عدم کنترل و نظارت خانواده ها، همنشینی با دوستان و غیره به عنوان عوامل مؤثر در پیدایش آسیب های اجتماعی مطرح می شوند. همچنین خانواده بیش از هر نهاد دیگری در فیلم های مورد بررسی به عنوان عامل اصلی پیدایش آسیب های اجتماعی معرفی شده است.

این مقاله با بررسی تطبیقی مطالب اعتیاد محور چهار روزنامه کیهان، اطلاعات، اعتماد و اعتماد ملی در سال 1386-1385، عملکرد مطبوعات را در مبارزه با اعتیاد و کنترل این بحران به محک آزمون گذارده است. چارچوب نظری تحقیق بر مبنای نظریه برجسته سازی و دیدگاه دروازه بانی استوار است و روزنامه های مورد بررسی از نظر متغیرهای سبک مطلب، موضوع اصلی مطلب، ماهیت مطلب، نوع ماده مخدر غیرمجاز ذکر شده در تیتر و لید، خبرسازان، نگرش مطلب نسبت به اعتیاد و تیتر در صفحه اول، مورد ارزیابی قرار گرفته اند. تحقیق پیش رو، با روش تحلیل محتوا انجام شده و همه 1462 مطلب منتشر شده پیرامون اعتیاد در چهار روزنامه مذکور در مقطع زمانی مورد بررسی را کد گذاری کرده است. یافته ها از وجود تفاوت معناداری بین روزنامه های مورد بررسی از نظر متغیر های یاد شده حکایت دارند.

جنگ روسیه و اوکراین در 24 فوریه سال 2022 آغاز شد و جهان را در مقابل واقعیت های جدیدی قرار داد. از پایان جنگ جهانی دوم، هیچ جنگی به شدت و حدت این جنگ، بین دو همسایه در اروپا رخ نداده است. دیدگاه ها و تحلیل های متفاوتی در مورد جنگ روسیه و اوکراین از سوی رسانه های هر دو کشور مطرح است و هر دو کشور سعی در بازنمایی گفتمان خود در مورد جنگ دارند. هدف از پژوهش حاضر، شناخت نحوه بازنمایی خبرگزاری اسپوتنیک فارسی از جنگ روسیه و اوکراین در بازه زمانی یک ماه نخست وقوع این جنگ (یعنی 24 فوریه 2022 تا 23 مارس 2022) با روش تحلیل گفتمان انتقادی ون دایک و فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که گفتمان غالب در متون خبرگزاری اسپوتنیک فارسی، «گفتمان دفاعی» است. این خبرگزاری با طرح دال هایی چون هسته ای شدن اوکراین، توطئه آمریکا و غرب برای تضعیف روسیه، نسل کشی روس ها در مناطق دونباس و تهدید ملی گرایان افراطی و نئونازی ها برای روسیه، چنین بازنمایی کرده که امنیت روسیه در معرض تهدید قرار گرفته و روسیه به رهبری پوتین برای تأمین منافع و امنیت ملی خود و به عبارتی دیگر برای «دفاع از خود»، عملیات ویژه نظامی را آغاز کرده است.

محبوبیت مستطیل سبز در بین مردم ایران بر هیچ کس پوشیده نیست. پر تماشاگر بودن فوتبال در ایران موجب شده است تا این رشته سهم بالایی از پوشش خبری رسانه های جریان اصلی را از آن خود کند. پیوند مستطیل سبز با سایر ابعاد جامعه و شکاف های موجود در مدیریت آن، فوتبال را با پدیده های نامطلوبی همچون فساد مواجه کرده است. طبق گزارش نهادهای نظارتی در ایران، برخی از رسانه های ورزشی رسمی در فساد فوتبال دخالت می کنند. این تحقیق نیز باهدف شناخت نقش رسانه های ورزشی رسمی (روزنامه، رادیو، تلویزیون، خبرگزاری ها و سایت های خبری) در بروز فساد در صنعت فوتبال ایران انجام شد. مقصود از شناخت نقش رسانه های ورزشی در بروز فساد در فوتبال ایران، مشخص کردن چگونگی دخالت رسانه ها در فساد فوتبال و شناسایی رسانه های تسهیل کننده فساد در فوتبال بود. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از روش تحقیق کیفی استفاده شد. برای گردآوری داده ها 24 نفر (12 نفر اهالی فوتبال،12 نفر اصحاب رسانه های ورزشی) انتخاب شدند و سپس از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته، جمع آوری داده ها صورت گرفت. پس از گردآوری داده ها، به روش تحلیل مضمون بر روی داده ها تجزیه وتحلیل انجام شد. یافته های حاصل از پژوهش نشان داد رسانه های ورزشی با تبدیل شدن به ابزار اهالی فوتبال به طورکلی به سه شکل در فساد فوتبال دخالت می کنند: 1. هدایت شدن رسانه های ورزشی توسط اهالی فوتبال؛ 2. سکوت در مقابل فساد؛ 3. کنشگری در تصمیم گیری باشگاه های فوتبال (دخالت در بازار نقل و انتقالات فوتبال و بزرگ نمایی بازیکنان و مربیان). همچنین یافته های پژوهش در خصوص شناسایی رسانه های تسهیل کننده و تأثیرگذار در فساد فوتبال ایران به دو مضمون اصلی رسانه محوربودن فساد (تلویزیون و مطبوعات) و فردمحور بودن فساد (درگیری پایین اصحاب رسانه در فساد فوتبال) اشاره داشت.