فریبا چدانی

آیه ۷۴ سوره هود مجادله ابراهیم (ع) با خداوند درباره قوم لوط را گزارش می کند. در ارتباط با این موضوع گفتگوهای مفصلی میان مفسران فریقین و حتی متکلمان آنها مطرح و محمل بروز شبهاتی نیز شده است، شبهاتی که گاه عصمت ابراهیم (ع) را به صورت خاص و پیامبران را به گونه عام به چالش کشیده است. برخی موضوع جدال را شخص لوط (ع) و برخی قوم لوط دانسته اند. گروهی بر این باورند که جدال ابراهیم (ع) از باب جستجو و تحقیق بوده و برخی معتقدند جدال به معنای شفاعت است. پژوهش حاضر، پس از برشمردن آرای مختلفی که درباره جدال ابراهیم (ع) با خداوند مطرح شده، با بهره گیری از روش تحلیل انتقادیِ مستند به آموزه های قرآنی، به توصیف و نقد آرای مفسران فریقین در این موضوع می پردازد. با توجه به شخصیت دلسوزی که از ابراهیم (ع) در قرآن کریم بازتابانده شده، به نظر می رسد مفهوم جدال خواهش و دعایی بوده است از روی شفقت، به منظور یافتن راهی برای هدایت قومی که در آستانه عذاب الهی قرار گرفته اند. اما به دلیل آن که، بر اساس علم الهی، این بازگشت امکان پذیر نبوده، با درخواست ابراهیم (ع) مخالفت شده است. این جدال، چون پیش از اعلام تصمیم قطعی پروردگار بوده، نافی عصمت پیامبر نیست.