محمدرضا غریبی

در بین کتب قرائات و علوم قرآن و تفاسیر، شاخص های مختلفی در تشخیص رجحان قرائت های مشهور بر یکدیگر وجود دارد؛ شاخص هایی که عالمان این فن در طول تاریخ این علم همواره بدان ها استدلال کرده اند. عربیت قرائت، از مهم ترین این شاخص هاست. همراهی با قواعد مشهور صرف و نحو، افصح بودن و بلاغت که ذیل مباحث ادبی قرار می گیرد، از ملاک های تشخیص عربیت به حساب می آید. در شمارش وجوه رجحان قرائات بر قرائت حفص، بیش ترین وجه از حیث آماری، متعلق به رجحان ادبی بر اساس قواعد مسلم عربی است؛ به این معنا که در موارد متعددی، قرائت دیگری نسبت به حفص از حیث عربیت، رجحان دارد. همچنین بررسی سیاق آیات نیز در مواردی، بیانگر رجحان قرائات دیگر بر قرائت حفص است. این ترجیحات، سبب تفاوت در انظار تفسیری مفسران نیز شده است. بررسی این وجه رجحان و تحلیل برخی از موارد بر اساس دیدگاه امین الاسلام طبرسی و فراء با نگاهی به برخی دیگر از مفسران فریقین، محور این مقاله است. حل برخی معضلات در توجیه وجه ادبی آیات در تفسیر با توجه به قرائات مشهور دیگر، بیان وجه معنایی روشن تر در تفسیر، همراهی علمی فریقین در این جهت و... از نتایج این تحقیق است.