خدیجه خدمتکارآرانی

نگرشی تاریخی-تحلیلی به سیر پیدایش و تطوّر تفسیر قرآن نشان دهنده گوناگونی رهیافت های تفسیری با ویژگی های مختلف مفسران است؛ به گونه ای که ظهور پیوسته مفسران و ارائه تفاسیر جدید، فهم آیاتی از قرآن را به پدیده ای متغیر تبدیل کرده است. پرسش درخور تأمل این است که منشأ اختلاف برداشت ها در فرآیند فهم قرآن چیست؟ به این پرسش پاسخ های گوناگونی داده شده است؛ این پاسخ ها عمدتاً با نص قرآن یا شخصیت مفسران ارتباط دارد، اما فرضیه اصلی این نوشتار این است که یکی از عوامل مؤثّر در شکل گیری اختلاف نظرها در فهم و تفسیر قرآن برخاسته از رویکرد مفسران نسبت به قرائن تفسیری است. ازآنجاکه آیت الله صادقی مفسر معاصر شیعی و محمد عزّت دروزه مفسر معاصر اهل سنت هردو در تفسیر آیات الهی رویکردی اجتهادی دارند، لذا پژوهش حاضر به بررسی کاربست قرائن در فهم قرآن و نقش آن در دو تفسیر «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنّه» و «التفسیر الحدیث» پرداخته و نشان داده است که تفاوت تفسیرها متأثّر از تفاوت دیدگاه مفسران نسبت به قرینه ها است.