مجید پوراسماعیل

جرالد هاوتینگ یک محقق و خاورشناس برجسته انگلیسی در زمینه پایه های تشکیل اسلام است. در کنار فرضیه های مختلف او نسبت به نوع پیدایش و گسترش آموزه ها و محیط جغرافیایی اسلام و قرآن در جهان عرب، یکی از فرضیات مهم در باب فهم علمی مفهوم بت پرستی جرالد هاوتینگ است که اساساً مبتنی بر این ایده اقامه گشته که بت پرستی یکی از ویژگی های اصلی و تعیین کننده دینِ عرب پیش از اسلام به شمارمی رود. و نظرات انتقادی او نسبت به متن قرآن حاوی مسائل مختلفی است که سرشت جدلی آیات در موضوع بت پرستی را نیز شامل می گردد و نوع بیان قرآن نسبت به مخالفان که از اعتقاد اسلام پیروی نمی کنند بدین شکل است. از این رو نگاه حدسی و موردی هاوتینگ لازم می آورد که اعتقاد بت پرستی به گروه خاصی که تنها به پرستش اصنام گوناگون مشغولیت دارند اطلاق گردد.از این رو پژوهش حاضر در نظر دارد به توصیفی- تحلیلی به نقد چنین انگاره ای براساس نگاه تفسیری علامه طباطبائی بپردازد. براساس کلام علامه ارتباط همگون و نزدیکی بین کفر و شرک وجود دارد و شمولیت این عنوان برخلاف اعتقاد جرالد هاوتینگ علاوه بر بت پرستان، در بیشتر اوقات یهودیان و نصاری را نیز شامل می شود. به این بیان در بسیاری از آیات که موضوع بحث از شرک و کفار است، پیروان ادیان الهی دیگر مانند یهود و مسیحیت نیز در دایره مخاطبان آیات به حساب آمده اند.