میکائیل مدیرروستا

چالش رودهای مرزی که بین دو یا چند کشور مشترک است، همواره یکی از زمینه های درگیری و اختلاف کشورها با یکدیگر بوده که در قرن جدید نیز همچنان حل نشده باقی مانده است. نقطه آغاز چالش آنجایی است که کشور بالادست یا دارنده سرچشمه رودخانه ها اقدام به ایجاد سد در جریان رودها می کند و برای این اقدام خود نیز دلایل مختلف توسعه ای و کم آبی در کشور خود را مطرح می کند. اما این دلایل بعضاً ابعاد سیاسی (فشار سیاسی و امتیازگیری) و نظامی (خصومت) هم پیدا می کند که طبیعتاً در بیانیه های رسمی آن ها ذکر نمی شود. پژوهش حاضر به استفاده از آب به عنوان یک ابزار سیاسی و سلاح نظامی و با تمرکز بر منطقه پایین دست رودهای دجله و فرات می پردازد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوا برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شده که براساس آن یافته های پژوهش نشان می دهد ایجاد سد و کانال انحرافی بر جریان رودهای دجله و فرات در اعصار گذشته در مواقع کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا به منظور زمین گیرکردن دشمن یا کوچاندن قوم خاصی اتفاق افتاده است. در دوره جدید، پروژه گاپ ترکیه نیز از دیگر مواردی است که بر روی سرچشمه های دجله و فرات عملیاتی شده و بحران های زیادی را در سوریه و عراق به وجودآورده است. بررسی اهداف اعلامی و واقعی ترکیه نشان می دهد که آنکارا با اجرای پروژه گاپ بدون توجه به پیامدهای کم آبی و بی آبی در مناطق پایین دست، به دنبال دستیابی به اهداف سیاسی-نظامی خود و تحمیل فشار بر کشورهای پایین دست رودخانه ها است.