احمد واعظی جزیی

جامعه دانشگاهی بریتانیا پژوهش های متعددی را با رویکرد های متنوع در حوزه های مختلف از جمله علوم اسلامی ارائه داده است. این پژوهش ها جنبه ای بنیادین دارد که گاه کارهای کاربردی بر آنها مترتب است و گاه مترتب نیست. پرسش این مقاله آن است که آیا اساساً نظام سیاسی در این حوزه جغرافیایی در وهله اول ورودی در توسعه این مطالعات دارد یا خیر و اگر تأثیر دارد آیا کارویژه خاصی در قبال چگونگی فعالیت های اسلامی وجود دارد؟ برای پاسخ به پرسش اصلی، کارویژه های نظام سیاسی بریتانیا را در حوزه مطالعات اسلامی بر اساس نظریه تصویر بررسی کرده و به این نتیجه رسیده ایم که تصویر ها نقش مهمی در تصمیم گیری ها و سیاستگذاری ها دارند؛ چنان که اعتقاد بر این است که نظام های سیاسی نه بر پایه «واقعیت»، بلکه بر پایه «تصویری که از واقعیت» دارند، اقدام به تصمیم گیری می کنند. با بررسی مراکز موجود، مقالات، سخنرانی ها و عوامل مختلف دیگر و تصویر های ذهنی سیاستمداران، به این نتیجه اشاره خواهیم کرد که بر پایه نظریه تصویرسازی و کاربرد آن در تصمیم گیری فردی و سازمانی، می توان گفت مبنای اسلام شناسی و مطالعات شیعی در بریتانیا در بخش هایی برساخته تصاویری است که همان سیاست های حاکم و رسانه ها برای جامعه دانشگاهی تعیین کرده اند؛ آن هم در جنبه های سلبی که سیاست های حاکم نسبت به جهان اسلام دارد.

حوزه علمیه از دیرباز نیازهای فرهنگی اجتماعی جامعه را پاسخ داده است. با پیروزی انقلاب اسلامی و ساختارمند شدن حوزه عملیه، شورای عالی حوزه به عنوان نهاد سیاست گذار تأسیس و اسناد فراوانی را با عناوین اساسنامه و چشم انداز تدوین نمود. مسئله این پژوهش بررسی نسبت حوزه و فرهنگ در اسناد و مصوبات مرتبط با تبلیغ با روش تحلیل مضمون است. در روش تحلیل مضمون، با کدگذاری گزاره های مضامین سه گانه «انتقال فرهنگ»، «بایسته های تثبیت فرهنگ» و «جهانی شدن» کشف گردید، که نشان دهنده پذیرش سوژگی حوزه نسبت به فرهنگ است. و علاوه بر این موجبات شناسایی آسیب ها و راه های ارتقای تبلیغ را فراهم کرده است. با توجه به بررسی های کیفی صورت گرفته، حوزه نیازمند یکپارچگی در امر آموزش، پژوهش و تبلیغ است. تا بدین وسیله توانایی حفظ و ارتقای خود به عنوان گروه مرجع در میان دیگر نهادهای اجتماعی را داشته باشد، که تحقق این امر با شناخت فرهنگی جامعه و اضافه نمودن واحدهای درسی همچون مطالعات فرهنگی، فرهنگ شناسی و... در دوره مقدمات صورت می پذیرد.