ساجدعلی چاندیو

مجموعه سترگی از احادیث تفسیری در اختیار ماست که از مصادر مهم قرآنی پس از قرآن کریم محسوب می شود. گرچه بسیاری از این روایات که در تفاسیرهای قرآن آمده، مشکل فقدان یا ضعف سند دارد، اما با توجه به متن، قراین و شواهد، نقش ارزنده ای در تفسیر و تبیین کلام الهی دارند. روایات تفسیری، گونه های مختلفی دارد؛ ازجمله: توضیح واژه، بیان سبب نزول، جری و تطبیق، استخراج احکام، بیان بطون آیات و تأویل، تبیین مصداق آن، تفسیر قرآن به قرآن، تمثیل، تشبیه و ... . بخشی از روایات تفسیری، به بیان مصادیق برای آیات پرداخته است. این مصادیق، 2 قسم است؛ برخی، مصداق انحصاری است؛ مانند آیه اکمال که در مورد امیر مؤمنان(ع) است. قسم دوم، بیان مصداق اتم یا بارز آن آیه، بدون انحصار است. نام و شخصیت جعفر بن ابی طالب(ع) نیز طبق منابع موجود، در بیش از 30 آیه قرآن آمده است. بسیاری از این آیات، از قسم دوم است. گرچه آیه عام و فراگیر است و یا سبب نزول دیگری دارد، اما از آنجا که قرآن فرا زمان و فرا مکان است، امامان(ع) آیه را بر سایر مصادیق تعمیم و توسعه معنایی داده اند. آیات مربوط به جعفر طیار در منابع تفسیری و حدیثی عبارت اند از: در 26 سوره قرآن کریم که 12 مدنی و 14 مکی است، 34 آیه وجود دارد که جعفر طیار، یکی از مصادیق بارز آن می باشد؛ شامل سوره های: بقره دو آیه (۱۳و ۲۵)، آل عمران یک آیه (۳۳)، نساء یک آیه (۶۹)، انعام یک آیه (۵۴)، اعراف یک آیه (۴۶)، انفال یک آیه (۳۴)، توبه سه آیه (۱۹، 106 و ۱۱۹)، یونس یک آیه (۶۲)، حجر یک آیه (۴۷)، نحل یک آیه (۴۱)، اسراء یک آیه (۹)، حج سه آیه (۲۴، ۳۹ و ۴۰)، نور یک آیه (۳۶)، قصص یک آیه (۶۱)، احزاب یک آیه (۲۳)، فاطر یک آیه (۲۲)، ص یک آیه (۲۸)، زمر یک آیه (۱۰)، جاثیه یک آیه (۲۱)، محمد دو آیه (۴ و ۱۱)، حجرات یک آیه (۱۵)، طور یک آیه (۱۷)، حدید یک آیه (۱۹)، تحریم یک آیه (۸)، عبس دو آیه (۳۸ و ۳۹) و مطففین دو آیه (۲۲ و ۲۳). در برخی از این آیات، جعفر در کنار خاندان اهل بیت(ع) قرار گرفته است که نشان دهنده جایگاه والای اوست. همچنین، در برخی آیات که به صالحان، صادقان، مؤمنان، ابرار، تقواپیشگان، نیکان، شهداء، اذن قتال یافتگان، زندگان، خارج شدگان از سرزمین هایشان، مجاهدان وغیره اشاره دارند، حضرت جعفر محور اصلی قرار گرفته است.

زندگی امام رضا(ع) در ساحت های مختلف از جمله در حیات اقتصادی قابل مطالعه و بررسی است. امام(ع) از یک سو مانند سایر مردم در زندگی عادی خود مصارف، مخارج و منابع درآمد مالی داشت و از سوی دیگر دارای منصب امامت و رهبری جامعه شیعی بود؛ ازاین رو به منابع درآمد مالی زیاد نیازمند بود. در این باره پژوهشی روشمند، علمی، دقیق و تاریخی صورت نگرفته است. تحقیق حاضر در پی پاسخ گویی به این پرسش است که منابع درآمد مالی و هزینه های امام رضا (ع) در زندگی شخصی و به سبب دارا بودن جایگاه امامت چه بوده است؟ این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی به فرجام رسیده، درآمد مالی و هزینه های امام(ع) را در دو بُعد زندگی شخصی و در جایگاه امامت، مورد بررسی قرار داده و به نتایج ذیل دست یافته است:منابع درآمد مالی امام (ع) در زندگی شخصی از طریق موقوفات، کشاورزی، ارث و هدایا بوده و اموری چون هزینه های شخصی، خانواده، خویشاوندان، غلامان و مهمانان از این منابع تأمین می شده است؛ چنان که در جایگاه امامت از منابعی چون خمس، زکات و وجوهات دریافتی غیر معین استفاده می نموده و هزینه هایی چون صدقات به فقراء و مستمندان، هدایایی به شیعیان، به شعرا و تأمین حقوق وکلا از این منابع پرداخت می شده است.