سید حسین موسوی کردمیری

عربستان سعودی به عنوان یکی از اصلی ترین کشور های آسیای جنوب غربی از لحاظ تاریخ، مساحت، جمعیت و تأثیرگذاری های مختلف در ابعاد گوناگون، دارای پتانسیل های بی نظیری در حوزه قدرت نرم می باشد. میزبانی از آثار و اماکن مذهبی مهم، سابقه تاریخی و نقش محوری در منطقه و جهان عرب و اسلام باعث شده تمرکز بسیاری در حوزه قدرت داشته باشد. با این وجود از زمان روی کار آمدن محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد پادشاهی سعودی، دگرگونی بسیاری در این زمینه صورت گرفته است و برنامه و استراتژی های گوناگونی در حوزه قدرت نرم و ابعاد آن عملی شده است. بر این اساس پژوهش حاضر با تأکید بر قدرت نرم عربستان سعودی در دوره بن سلمان به دنبال پاسخ به این سؤال مهم می باشد که مهم ترین ابعاد تحول قدرت نرم عربستان سعودی در چه حوزه هایی بوده است؟ در پاسخ، این فرضیه مطرح شده که در دوره محمد بن سلمان، ریاض علاوه بر استفاده از مؤلفه ها و ابزارهای موجود سابق، با تمرکز بر حوزه های جدیدی همچون ورزش، گردشگری خارجی فرامنطقه ای، اقتصاد و در نهایت نقش آفرینی نوین در سیاست خارجی در مناطق مختلف، اقدامات گسترده و کم نظیری در حوزه قدرت نرم انجام داده است. روش این پژوهش، تبیینی و شیوه گردآوری داده ها مبتنی بر منابع کتابخانه ای است.

با شکل گیری بهار عربی در تونس و سرایت آن به جهان عرب، سوریه نیز در مارس 2011 دستخوش موج اعتراضاتی شد که به سرعت به جنگ داخلی منجر گشت. اگرچه اسد پس از 2016 در عرصه میدانی موفقیتهای روزافزونی را به دست آورد، اما در اواخر دسامبر 2024 پیشروی معارضان و سقوط سریع اسد بسیاری از محققان را شگفت زده نمود. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که جنگ داخلی درازمدت در سوریه و متعاقبا سقوط ناگهانی حکومت سوریه را چگونه می توان تبیین کرد؟ برای پاسخ به پرسش فوق، از رویکرد گلدستون استفاده شده و عوامل موثر بر شکل گیری جنگ داخلی و متعاقبا سقوط حکومت اسد مورد بررسی قرار می گیرند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که چندپارگی اجتماعی و حمایت برخی لایه های اجتماعی از حکومت اسد، پایداری هسته اصلی ارتش سوریه علی رغم برخی ریزشها، و همچنین حمایت منطقه ای و بین المللی از دو طرف منازعه نقش پررنگی در تداوم جنگ داخلی در سوریه داشت. البته حامیان منطقه ای و بین المللی حکومت سوریه که باعث پیشروی های چشمگیر حکومت پس از سال 2016 شدند، مهمترین نقش را در عدم سقوط حکومت اسد در بحبوحه جنگ داخلی ایفا نمود. از سوی دیگر، سیر قهقرایی مشروعیت و حمایت از اسد حتی در میان اقلیتها که متاثر از فساد و بحرانهای اقتصادی بود، در کنار فرسایش شدید توان و انگیزه ارتش و در نهایت تغییر موازنه قدرت منطقه ای و بین المللی به ضرر حکومت سوریه، باعث فروپاشی سریع حکومت اسد شدند. روش پژوهش در این مقاله تبیینی و روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای است.

شرایط سیاسی_اجتماعی ناهمگون و موزاییکی لبنان که ریشه در تاریخ این کشور دارد، اصلی ترین دلیل شکل گیری ناآرامی ها و عدم اجماع نخبگان سیاسی برای ایجاد مصالحه بین گروه ها و جریان های قومی و مذهبی در داخل این کشور است. اما در کنار عامل فوق، عوامل دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند. پژوهش حاضر سعی دارد با رویکردی تبیینی و شیوه گردآوری کتابخانه ای به این سؤال پاسخ دهد که؛ مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار در شکل گیری بحران سیاسی لبنان و گسترش آن بر دیگر حوزه ها بین سال های 2005 تا 2019 چه بودند؟(سؤال) در این پژوهش، نویسندگان با بهره گیری از رویکرد سطح تحلیل و همچنین رویکرد امنیتی لیتل که به  انسجام سیاسی اجتماعی و نوع محیط امنیتی می پردازد، نقش مؤلفه های داخلی، منطقه ای و بین المللی را مورد واکاوی قرار می دهند. یافته ها نشان می دهد که اختلافات داخلی بین گروه های مختلف قومی و مذهبی باعث ضعف نهاد دولت و فراهم کردن زمینه برای نقش آفرینی بازیگران خارجی در سپهر سیاسی لبنان شده است. در کنار مؤلفه های داخلی، نقش مداخله گرایانه بازیگران خارجی و ائتلاف آن ها با گروه های قومی و مذهبی با هدف دستیابی به منافع مورد نظر خود، باعث عدم حصول یک توافق جمعی در میان نخبگان سیاسی این کشور شده است. این مسئله معضل چندپارگی، بی ثباتی و بحران های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عمیق لبنان در طول سال های 2005 تا 2019 را دو چندان نمود (یافته ها).