حمید کردبچه

هدف این مقاله بررسی عوامل ایجاد مطالبات معوق بانک ها در صنعت بانکی ایران است که شامل عوامل خاص بانکی و عوامل کلان اقتصادی است. برای این منظور از یک مدل پانل پویا برای یک نمونه شامل 12 بانک کشور در طول دوره زمانی 1387-1381 استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که کارایی عملیاتی، رفتار احتیاطی و نوع مالکیت بانک ها، متغیرهای تعیین کننده و معنادار در توضیح رفتار مطالبات معوق در نظام بانکی ایران هستند. به منظور استواری نتایج، مدل مورد بررسی با شاخص های جانشینی از شرایط اقتصاد کلان تخمین زده شده است. نتایح تخمین مدل های مختلف نشان می دهد که وضعیت اقتصاد کلان اثر معناداری بر مطالبات معوق در نمونه مورد بررسی داشته است.

در طول دو دهه اخیر مطالعات کاربردی بسیاری برای ارزیابی دلایل ناکارایی در صنایع مختلف از یک روش شبه پارامتری دو مرحله ای موسوم به مدل توبیت استفاده نموده اند. کاربرد این روش برای نمونه های کوچک به دلیل امکان وجود تورش در نتایج آن، اخیراً مورد انتقاد بوده است. یک روش دو مرحله ای شبه پارامتریک بوت استرپ شامل دو الگوریتم منفرد و مضاعف را برای حل این مشکل ارائه نموده اند. این دو الگوریتم، تخمین های استوار و سازگاری را ارائه مینمایند. به علاوه، الگوریتم مضاعف تخمین های تورش زدایی شده از کارایی را نیز فراهم میکند. این مقاله یکی از اولین مطالعات کاربردی روش مذکور است که شواهد تجربی جدیدی را برای این روش با استفاده از مجموعه داده هایی از نظام بانکی ایران برای دوره 1386- 1381 ارائه نموده است. یافته های این تحقیق، نتایج سیمار و ویلسون (2007) مبنی بر وجود تورش در نتایج روش رایج دو مرحله ای توبیت را تأیید میکند. به بیان دقیق تر، الگوریتم مضاعف نسبت به الگوریتم منفرد نتایج کاملاً متفاوتی را از تخمین ها و استنتاج آماری نشان میدهد که این خود وجود تورش و همبستگی سریالی را به عنوان یک مسئله مهم در روش دو مرحله ای توبیت تأیید میکند. مقایسه نتایج تخمین های ناکارایی و استنتاج آماری آن ها حاصل از الگوریتم مضاعف و روش پارامتری تک مرحله ای داده پانل (بتیس و کوئلی، 1995) که برای اولین بار در این تحقیق انجام شده است، تشابه زیاد این نتایج را نشان میدهد. این تشابه میتواند تأییدی بر مطالعهی کوئلی (2000) باشد مبنی بر اینکه روش داد ه های پانل تک مرحله ای تخمین های بدون تورش و سازگاری را از عوامل ناکارایی ارائه میکند. نتایج این تحقیق هم چنین نشان میدهند که بانکها در ایران به طور کلی میتوانند عملکرد خود را با حرکت به سمت خصوصیسازی، نگهداری دارائیهای کم تر ریسکی و توجه به برخورداری از صرفه های مقیاس و صرفه های قلمرو به وسیله گسترش اندازه و نوع خدمات بهبود بخشند. طبقه بندی JEL: C01, C02, C12, C19, C23,

به تازگی اسمایلد و همکاران (2003)، روش جدید ناپارامتری مرزی تحلیل چند جهتی کارایی را برای محاسبهی کارایی بنگاه ها معرفی کردند که مزایای زیادی نسبت به روش رایج تحلیل پوششی داده ها (DEA) دارد. این روش ضمن آنکه تخمین دقیقی از ناکارایی بنگاه ها ارائه می کند، به دلیل فراهم کردن امکان محاسبهی مجزای ناکارایی نهاده های تولیدی، افق جدیدی را در تحلیل ناکارایی واحدهای اقتصادی و محاسبه هزینه ناکارایی هر نهاده باز می کند. این مقاله قصد دارد با کاربرد این روش برای یک حوزه جدید شواهد کاربردی تازه ای برای روش مذکور فراهم کند. افزون بر این، آزمون این روش در کنار مقایسه آن با روش DEA برای داده های بانکی کشور ضمن معرفی این روش و مزایای کاربرد آن به جامعه علمی کشور، ارزیابی جدیدی از کارایی صنعت بانکی کشور ارائه خواهد کرد. یافته های این مقاله نتایج مطالعهی هالود (2004) را تایید می کتد که روش DEA تخمینی بیش از حد یا کم تر از حد برای مازاد نهاده ها ارائه می کند. به علاوه، محاسبهی مجزای ناکارایی نهاده ها برای بانکها اطلاعات ارزشمندی را از نقطه نظر مدیریتی و سیاست گذاری عرضه می دارد. یکی از یافته های ارزشمند این مطالعه این است که به طور کلی در نظام بانکی ایران نیروی کار بالاترین سهم از هزینه های مازاد را به خود اختصاص می دهد. از این رو در مسیر بهبود عملکرد نظام بانکی، کاهش نسبی نیروی کار باید از بالاترین اولویت برخوردار باشد

در غالب‌ الگوهایی‌ که‌ تاکنون‌ برای‌ بررسی‌ روندهای‌ کلان‌ و بخشی‌ اقتصاد کلان‌ ایران‌تهیه‌ شده‌، بخش‌ مالی‌ دولت‌، شامل‌ چند معادله‌ کلی‌ مربوط به‌ اقلام‌ عمده‌ درآمدی‌ (مالیات‌،درآمد نفت‌ و درآمدهای‌ دیگر) و هزینه‌ای‌ (جاری‌ و عمرانی‌) بوده‌ است‌. در نتیجه‌، امکان‌ بررسی‌آثار تصمیمهای‌ موردی‌ در خصوص‌ برخی‌ از اقلام‌ درآمدی‌ یا هزینه‌ای‌ دولت‌ بر متغیرهای‌ کلان‌اقتصادی‌، و نیز برعکس‌، وجود نداشته‌ است‌. این‌ مسئله‌، به‌ ویژه‌ به‌ هنگام‌ بررسی‌ لوایح‌ برنامه‌پنجساله‌ یا بودجه‌های‌ سالانه‌ در مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌، عینیت‌ بیشتری‌ می‌یابد. در این‌ مقاله‌،چارچوب‌ الگوی‌ پیشنهادی‌ به‌ شکلی‌ است‌ که‌ تمام‌ اقلام‌ درآمدی‌ و هزینه‌های‌ جاری‌ و عمرانی‌دولت‌ (برحسب‌ امور و فصل‌) را دربرمی‌گیرد. یکی‌ دیگر از مشخصه‌های‌ الگوی‌ پیشنهادی‌،انعطاف‌پذیری‌ آن‌ برای‌ اعمال‌ سیاستهای‌ مختلف‌ درآمدی‌ و هزینه‌ای‌ است‌ تا بتوان‌ از این‌طریق‌، اثر سیاستهای‌ مختلف‌ را بر شاخصهای‌ مهم‌ کلان‌ اقتصادی‌ کشور بررسی‌ و تحلیل‌ نمود. این‌ مقاله‌، مشتمل‌ بر سه‌ بخش‌ کلی‌ است‌. در بخش‌ اول‌، روش‌ کار را تشریح‌ می‌کنیم‌ ومعادله‌های‌ الگوی‌ پیشنهادی‌ را برآورد می‌نماییم‌. در بخش‌ دوم‌، براساس‌ معادله‌های‌ برآوردشده‌ در بخش‌ اول‌ و فروضی‌ در مورد متغیرهای‌ برونزای‌ الگو، پیش‌بینی‌ متغیرهای‌ اصلی‌ الگوتا سال‌ 1385 را ارائه‌ می‌دهیم‌. در بخش‌ سوم‌، ضمن‌ نتیجه‌گیری‌، مجموعه‌ سیاستهایی‌ برای‌آینده‌ پیشنهاد کرده‌ایم‌.