سمیه صلاحی

ارزیابی تاثیر اجتماعی یکی از حوزه های جدید و بین رشته ای در جامعه شناسی شهری و از ابزارهای راهبردی مهم در جهت دست یابی به کیفیت زندگی و توسعه پایدار است. هدف این پژوهش شناسایی کیفی فرایند اجرای ارزیابی تاثیر اجتماعی در ایران به ویژه پروژه های شهری، بررسی چالش ها و مشکلات پیش روی محققان در اجرای آن و شناسایی عوامل مداخله گر و راهبردی و نیز پیامدهای حاصل از اجرای این فرایند بود. به منظور نیل به این هدف رویکرد پژوهش کیفی و روش نظریه زمینه ای به کار گرفته شد.شرکت کنندگان در این پژوهش 22 نفر از متخصصان و مجریان ارزیابی تاثیر اجتماعی، کارشناسان و ناظران بودند که با پرسشنامه نیمه ساختاریافته مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس سه روش کدگذاری مورد استفاده در نظریه زمینه ای شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام شد. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها حاکی از 22 مقوله کلی است که در مدل پارادایمی شامل شرایط علی (نگاه فن سالارانه، ضعف مشارکت اجتماعی، ضعف اعتماد اجتماعی و امور مالی و پرداخت)، پدیده محوری (اجرای فرایند ارزیابی تاثیر اجتماعی)، شرایط مداخله گر (ضعف حکمروایی شهری، مشکلات نهادینه شده پژوهش های اجتماعی)، زمینه (ضعف نهادهای میانجی، نظارت بر اتا، تفکر بین رشته ای)، راهبردها (شایستگی مجریان، گسترش دامنه اتا، قوانین الزام آور) و پیامدها (مثبت: توسعه زمینه علمی اتا، افزایش مطالبه گری اجتماع، ارتقای جایگاه شغلی جامعه شناسان؛ منفی: دولتی شدن اتا، تقلیل اتا به پژوهش های مرسوم، عدم استفاده از کاربست؛ بلند مدت: شهروند فعال، کیفیت زندگی و توسعه پایدار) نشان داده شده است. نتایج این پژوهش می تواند در راستای بهبود فرایند اجرای ارزیابی تاثیر اجتماعی و برطرف شدن نقایص آن مورد توجه قرار گیرد.  

مقدمه: «حس تعلق اجتماعی» یکی از نیازهای اساسی انسان و محصول روابط اجتماعی اوست که تأثیر فراوانی بر آسیب های اجتماعی به طور عام و انحرافات محلی به طور خاص دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و شناسایی نوع رابطه عملکرد شهرداری و تعهدات شهروندی با حس تعلق اجتماعی در محله و تعیین سازوکار های بینابینی است. روش: این پژوهش از نوع پیمایشی است و برای گردآوری اطلاعات آن، از پرسش نامه خودساخته استفاده شده است. جامعه آماری، ساکنان بیش از ۱۸ سال منطقه ۱۰ شهرداری تهران بودند که با در نظر گرفتن امکانات لجستیکی و محدودیت های تحقیق، ۱۵۰ نفر از آن ها به عنوان نمونه در نظر گرفته شد و سپس، با استفاده از نمونه گیری طبقه ای برای هر محله، ۱۵ نفر انتخاب شدند. برای تحلیل داده ها از نرم افزار Spss و Lisrel و رگرسیون چندمتغیری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان می دهد عملکرد شهرداری و تعهدات شهروندی رابطه مثبت و معنی داری با تعلق اجتماعی دارد که کنترل اجتماعی غیررسمی محله های شهری را افزایش و انحرافات محلی را کاهش می دهد. بحث: حس تعلق اجتماعی تحت تأثیر عواملی مانند تهعدات شهروندی و کیفیت خدمات شهری قرار دارد و می توان با برنامه ریزی برای افزایش کیفیت خدمات شهری و تعهدات شهروندی، این حس را ارتقا و درنتیجه، انحرافات محلی را کاهش داد