مرضیه بازیار

موزه ششم بهمن در بهمن ماه سال ۱۳۵۵ در محل مجموعه شهیاد (آزادی کنونی) افتتاح شد. این موزه از جمله تلاش های حکومت پهلوی در کنار دیگر ابزار همانند انتشارات، جشن ها و یادبودها برای تبلیغ انقلاب سفید شاه بود. این پژوهش با نگاهی به تلاش های حکومت پهلوی در راستای اشاعه اصول انقلاب سفید به چگونگی شکل گیری این موزه و اهداف ساخت آنها می پردازد و با بررسی طراحی موزه ها، رابطه آنها را با سیاست های حافظه ای حکومت پهلوی مورد مطالعه قرار می دهد. روش این تحقیق توصیفی تحلیلی است و داده های تحقیق از اسناد و مدارک دست اول از جمله نامه های رسمی، قراردادها و عکس، و منابع کتابخانه ای جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که ایجاد موزه هایی مانند موزه ششم بهمن در دوران حکومت پهلوی به منظور ایجاد تاریخی رسمی برای مشروعیت بخشی به حکومت، تبلیغ ایدئولوژی و اصول مورد نظر آنها و شکل دهی به حافظه جمعی بود. در موزه ششم بهمن، حکومت با به کارگیری پیشرفته ترین روش های سمعی و بصری و جدیدترین روش های نمایش در صدد بود تا میان گذشته شکوهمند ایران و «تمدن بزرگ» پهلوی ارتباط برقرار کند و روایاتی گزینشی و در خدمت تبلیغات خود را اشاعه دهد.

هدف: در سال ۱۳۴۹ محمدرضاشاه کاخ مرمر را وقف شهر تهران کرد و دستور داد تا این بنا به موزه سلسله پهلوی تبدیل شود. این پژوهش به چگونگی تبدیل کاخ حکومتی به موزه و مطالعه روایت موزه ای ایجاد شده در آن می پردازد تا ارتباط موزه را به مثابه نهادی فرهنگی با ایدئولوژی حکومت روشن سازد و نقش محمدرضاشاه را در شکل گیری موزه بررسی کند. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای نوشته شده است. یافته ها و نتیجه گیری: یافته های تحقیق نشان می دهد که موزه سلسله پهلوی نهادی فرهنگی بود که از آن بهره برداری سیاسی می شد. این موزه در واقع نهادی در خدمت تبلیغ ایدئولوژی حکومت پهلوی و نمایشی از تاریخ گزینشیِ حکومت، پیشرفت ها و دستاوردهایش نه تنها به ملت ایران، بلکه به جهان بود. این موزه برای محمدرضاشاه از اهمیت زیادی برخوردار بود تا جایی که وی در شکل گیری و طراحی آن نقش بسزایی داشت.