امین فرخی حقیقت

در جهان امروز که اهمیت خلق و بازآفرینی تصاویر رسانه ای رو به افزایش است، کارتون های سیاسی همچون ابزاری جهانی برای گفتگو میان دولت ها و ملت ها قلمداد می شوند و در عین حال، واکنش جامعه را به رخدادهای سیاسی در سطح ملی و بین المللی نشان می دهند. جنگ و فاجعه انسانی غزه، موضوعی است که در رسانه های مکتوب و فضای مجازی جهانی به ویژه غربی و شرقی و علی رغم حمایت های دولت های غربی از رژیم صهیونیستی بازتاب گسترده ای داشته است. در این مقاله تلاش شده است با هدف شناسایی استعاره های تصویری به کار رفته در کارتون های مربوط به جنگ غزه، تعدادی از کارتون های منتخب منتشرشده در رسانه های غربی و شرقی(اعم از رسانه رسمی یا فضای مجازی) بررسی شوند. در این پژوهش به روش کیفی و با بهره مندی از استعاره مفهومی و تصویری در قالب زبان شناسی شناختی و همچنین مفهوم لنگرگاه در نشانه شناسی بارت، کارتون های منتخب غربی و شرقی (مجموعاً چهارده کارتون) تحلیل شده اند. نتایج نشان داد که خالقان کارتون های سیاسی بر بی تفاوتی آمریکا و جامعه جهانی نسبت به فجایع غزه تأکید داشته اند. «حامیان جنایت سکوت می کنند»، «جنگ بن بست است»، «جنگ ویرانی است»، «سازمان ملل ناتوان است»، «آمریکا حامی اسرائیل است»، «حماس/ مقاومت ایستاده است»، «نتانیاهو کودک کش است» یا «آمریکا کور است» مهم ترین استعاره هایی بوده اند که در کارتون های بررسی شده به کار رفته بودند. مجاز مفهومی «شخص به جای کشور/ دولت» و «مکان به جای سازمان/ نهاد» نیز در کارتون ها دیده شد.

این پژوهش در پی بررسی و کشف گفتمان (یا گفتمان های) شکل گرفته پیرامون کودتای 28 مرداد در تلویزیون بی بی سی فارسی در «گزارش های ویژه شصتمین سالگرد کودتای 28 مرداد» است. در این راستا، از نظریه های گفتمان و دیپلماسی رسانه ای استفاده شده است. روش پژوهش، تحلیل گفتمان با استفاده از رویکرد گفتمان کاوی ون دایک است. متن موردمطالعه این پژوهش، شامل 7 گزارش است که پس از بررسی، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و مورد گفتمان کاوی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد متون تمام گزارش ها از لحاظ سبک واژگانی، افراد و نهادهای مطرح شده در متن، قطب بندی، استنادها، پیش فرض ها، دلالت های ضمنی، مؤلفه های اجماع و توافق و گزاره های اساسی، شباهت های بسیاری با هم دارند. براساس یافته های تحقیق، اصلی ترین چهارچوب در دستور کار قرارگرفته در این گزارش ها و مستند درخصوص کودتای 28 مرداد، «چهارچوب دیپلماسی رسانه ای غرب» بوده که گفتمان های مشترکی مانند: تقویت و برجسته کردن گفتمان «ملی- لیبرال»، گفتمان «ابرقدرتی آمریکا»، گفتمان «اعتدال»، تضعیف گفتمان «اسلام سیاسی»، تخریب گفتمان «مارکسیسم» و رد گفتمان «مقاومت»- با توجه به مبانی فلسفی و معرفت شناختی چهارچوب مورد اشاره- در هر گزارش برجسته شده است.