طاهره حیاتی

ورود واژه «جهاد تبیین» در ادبیات سیاسی جهان اسلام در چند سال اخیر توسط امام خامنه ای فرمانده کل قوا و بالاترین مقام در نظام جمهوری اسلامی ایران، شناخت گستره آن را ضروری می نمایاند. «جهاد» در اندیشه مشهور فقها که فقط حمله مسلحانه به دشمن با سلاح خاص جنگی است، با جهاد با ابزار زبان و قلم تنافی دارد. همچنین در نگاه بدوی، حفظ کیان اسلام و مسلمانان در مقابل هجمه دشمن که مفهوم «دفاع» در اندیشه مشهور فقها و امام خامنه ای است، با به کارگیری واژه «جهاد تبیین» و کاربست آن در بیانات ایشان سازگاری ندارد. از سوی دیگر، به کار بردن تعبیر «جهاد» برای تبیین در زمان کنونی که کشور در حال دفاع از کیان اسلام و مسلمانان در برابر هجمه های گوناگون دشمن است، این سؤال را مطرح نموده که گستره جهاد تبیین در اندیشه دفاعی امام خامنه ای چگونه است؟ پژوهش حاضر در پاسخ به این سؤال، مفهوم و ابعاد «جهاد» و «دفاع» در اندیشه معظمٌ له را به روش مقایسه ای تحلیلی با استفاده از منابع مکتوب و بیانات ایشان تبیین کرده و توسعه مفهومی واژه «جهاد» را اثبات نموده است. در نهایت، «جهاد تبیین» به مثابه یکی از مصادیق جهاد، نوعی دفاع است و دفعِ هجمه دشمن در تحریف حقایق و وقایع. جهاد تبیین به تبع گستردگی ابعاد گوناگون دفاع، گسترده بوده و تفاوت آن با سایر ابعاد دفاع، ابزار و روش دفاعی آن است.

امروزه با توجه به گسترش نظام فکری «فمنیسم» به ویژه در جوامع غربی، توجه جهانیان به مسئله زن و حضور او در مناصب کلان اجتماعی و سیاسی همانند مردان، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است؛ به گونهای که گاهاً نشانهی توسعه و پیشرفت در یک جامعه، میزان آمار بالای حضور زنان در ریاستها و مسئولیتهای مهم سیاسی است. در تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی ایران نیز در حوادث مهم، حضور زنان در کنار مردان همیشه چشمگیر بوده است؛ لکن نکته حائز اهمیت آن است که در نظام فکری اسلام، آیا زنان در امور سیاسی، بر مردان ولایت دارند؟ و محدوده این ولایت چه مقدار است؟ با توجه به آیات مورد استدلال موافقان و مخالفان ولایت سیاسی زنان، و نقد و بررسی هر یک از آنها، زنان در امور سیاسی بر مردان هیچ گونه ولایتی نداشته بلکه همیشه تحت ولایت مردان قرار میگیرند اما ولایت نداشتن زنان، به معنای عدم جواز حضور آنان در اجتماع و به عهده گرفتن مسئولیت و مدیریت در ادارات و ارگانهای سیاسی، نظامی و قضایی نمی باشد.