نورالدین عظیمی

در قرن 21، رشد شتابان شهرنشینی همراه با انقلاب انفورماتیک و توسعه ی تکنولوژی و فناوری-های جدید نشان از تغییر و دگرگونی ساختاری در روند توسعه ی شهری دارد. شهرها تلاش اصلی خود را در فراهم سازی محیطی مناسب برای جذب بیشتر افراد نخبه و بااستعداد که در اصطلاح، «طبقه ی خلاق» نامیده می شوند، معطوف می دارند. شهر خلاق مرکز نوآوری، خلاقیت، فناوری، و تبدیل ایده به ثروت می باشد. از این رو، امروزه بسیاری از شهرها در تلاش برای دستیابی به این الگو هستند. مقاله ی حاضر، تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که با توجه به جایگاه مهم و نقش اثرگذار فرهنگ اسلامی در نحوه ی سازماندهی مراکز شهری و فضاهای سکونتی در ایران، شاخص های مدیریت و فناوری اطلاعاتی که بتواند شهر خلاق ایرانی- اسلامی را تحقق بخشند کدامند؟ در این مطالعه از روش توصیفی- تحلیلی و داده های حاصل از توزیع پرسشنامه استفاده شده است. پس از جمع آوری شاخص های ارائه شده در ادبیات موجود مرتبط با حوزه ی شهر خلاق نسبت به طبقه بندی آنها در بخش های مختلف اقدام شده است. در مجموع 230 نفر از استادان و محصلان حوزه های علمیه در شهر اصفهان مورد مصاحبه و پرسش گری قرار گرفتند، از تکنیک تحلیل عاملی به منظور طبقه بندی شاخص های انتخابی استفاده شده است. در نهایت، شاخص های موثر در دستیابی به شهر خلاق ایرانی – اسلامی در حوزه ی مدیریت و فناوری اطلاعات در چهار طبقه دسته بندی شد که شامل: 1)توسعه ی زیرساخت های جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ 2)مدیریت کارآمد؛ 3)روابط خارجی و سیاست های مدیریتی و 4) مشارکت زنان در مدیریت شهری می باشد. در این مطالعه از روش توصیفی- تحلیلی و داده های حاصل از توزیع پرسشنامه استفاده شده است. پس از جمع آوری شاخص های ارائه شده در ادبیات موجود در حوزه شهر خلاق نسبت به طبقه بندی آنها در بخش های مختلف اقدام شده است. در مجموع 230 نفر از اساتید و محصلان حوزه های علمیه در شهر اصفهان مورد مصاحبه و پرسش گری قرار گرفتند، از تکنیک تحلیل عاملی به منظور طبقه بندی شاخص های انتخابی استفاده شده است. در نهایت، شاخص های موثر در دستیابی به شهر خلاق ایرانی – اسلامی در حوزه مدیریت و فناوری اطلاعات در چهار طبقه دسته بندی شد که شامل: 1)توسعه زیرساخت های جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ 2)مدیریت کارآمد؛ 3)روابط خارجی و سیاست های مدیریتی و 4) مشارکت زنان در مدیریت شهری می باشد.

یکی از اقدامات مهمی که در زمینه توسعه و پیشرفت نقاط روستایی در ایران طی سال های اخیر صورت گرفته، تهیه و اجرای طرح های هادی روستایی می باشد. امروزه این گونه طرح ها به عنوان مهمترین ابزار هدایت ساخت و ساز در روستاها درآمده است. به موازات اصلاحات کالبدی ناشی از اجرای طرح هادی در روستاها، بهره مندی روستاییان از امکانات خدماتی بیشترمی شود. چنین تغییری وضعیت زندگی ساکنان روستایی را تحت تأثیر قرار داده و موجب علاقمندی بیشتر آنها به زندگی در روستا می گردد. هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات کالبدی- فیزیکی طرح های هادی روستایی از دیدگاه ساکنان روستایی می باشد تا میزان اثر بخشی آنها مورد ارزیابی قرار گیرد. روش کلی پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و بخش اصلی داده ها از طریق مطالعات میدانی و تکمیل پرسش نامه بدست آمده و با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق به شرح زیر   می باشد: اجرای طرح هادی روستایی از حیث ارتقاء خدمات عمومی در روستاهای مورد مطالعه مؤثر بوده است. اجرای طرح هادی روستایی ضمن رونق بخشیدن به ساخت  و سازهای جدید، سبب ارتقاء شیوه ساختمان سازی، افزایش پایداری و بهبود سیمای ظاهری بناها شده است. اجرای طرح هادی روستایی سبب افزایش امیدواری و علاقه مندی روستائیان به ادامه زندگی در روستا ها شده و در نتیجه در کاهش تدریجی مهاجرتهای روستا به شهر تأثیر داشته است. علیرغم ویژگی های مثبت کالبدی و ارتقاء خدمات عمومی در روستاها، اجرای طرح های هادی روستایی از نظر اقتصادی و ایجاد اشتغال در روستاها موفقیت لازم را کسب نکرده است. 

مقدمه:  فضاهای عمومی که از عناصر مهم شهری محسوب می شوند، نقش تعیین کننده ای در کیفیت زندگی شهروندان دارند و تعاملات و رفتارهای اجتماعی مردم شهر را منعکس می کنند. این فضاهای عمومی دارای خصوصیات و عناصری هستند که کیفیت آنها می تواند ارتقا یابد تا زندگی دلپذیرتر و پایدارتری در شهر فراهم شود. بنابراین شناسایی معیارهای مؤثر بر کیفیت فضاهای عمومی شهری نقش مهمی در توسعه اصولی شهرها و ایجاد محیط شهری مطلوب دارد. هدف:  این پژوهش با بررسی فضاهای عمومی خیابان های اصلی شهر رشت، عوامل مؤثر بر کیفیت آنها را از منظر عینی و ذهنی شناسایی و ارزیابی نموده است. روش شناسی:  برای ارزیابی عینی کیفیت خیابان ها از مشاهده میدانی و تکمیل چک لیست استفاده شده است و برای ارزیابی کیفیت خیابان به صورت ذهنی از پرسشنامه بهره گرفته شده است. تحلیل داده ها و سنجش کیفیت فضاهای عمومی خیابانها با استفاده از مدل تاپسیس انجام گرفته و جهت میزان همبستگی دو متغیر کیفیت عینی و کیفیت ذهنی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  در این پژوهش فضاهای عمومی خیابان های اصلی شهر رشت در 11 خوشه مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته ها و بحث: میزان رابطه همبستگی بین دو کیفیت خصوصیات عینی و ذهنی مقدارR=0.68  محاسبه شده است. از لحاظ مقایسه برخورداری خوشه های مختلف از کیفیت های فضای عمومی خیابان ها از منظر عینی و ذهنی خوشه های11، 6، 7  دارای ضرایب تاپسیس بالای 0.5 هستند و خوشه های 1، 2، 3، 4 و 10 با ضرایب تاپسیس کمتر از 0.5 دارای پایین ترین مقدار کیفیت فضاهای خیابانی هستند. نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاکی از آن است که بخش های مرکزی و شمالی شهر که عمدتاً شامل گروه های اجتماعی متوسط ​​و نسبتاً مرفه هستند، از کیفیت فضای خیابانی بالاتری برخوردارند، در حالی که بخش های جنوبی و جنوب غربی شهر رشت که عمدتاً در برگیرنده طبقات اجتماعی پایین تر و حاشیه نشینان هستند، کیفیت پایین تری دارند. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که بین خصوصیات عینی و ذهنی کیفیت خیابان های شهر رشت رابطه مثبت معناداری وجود دارد.