محمدرضا نباتچیان

در دنیای رقابتی امروز بهره وری به عنوان یک فلسفه و یک دیدگاه مبتنی بر استراتژی بهبود عملیات مهم ترین هدف سازمان های پیشرو می باشد. در پرتو این استراتژی سازمان ها با ارتقا و رشد بهره وری، منبع و عوامل تولید سودآوری بلندمدت خود را تضمین می نمایند. در این پژوهش جهت بررسی تأثیر طراحی مدل ارزیابی بهره وری به منظور شناسایی و اولویت بندی عوامل تأثیرگذار و بررسی موانع پیش روی سازمان های پژوهشی ایران، اطلاعات مرتبط با متغیر های عوامل فردی، عوامل محیطی، عوامل سازمانی و بهره وری منابع انسانی از 61 نفر از کلیه صاحب نظران امور پژوهشی، مطالعه موردی جمع آوری شد. بر اساس نتایج با توجه به فرضیات مدل و مدل سازی معادلات ساختاری با روش حداقل مربعات جزئی در نرم افزار Smart PLS پیاده سازی شد که تحلیل نتایج حاکی از مدل مناسب و تأثیرگذاری متغیرها می باشد. طبق نتایج به دست آمده در برازش مدل تمام متغیرها در تمام حوزه ها مقدار روایی و پایایی مناسبی در مدل کسب نمودند. هم چنین در اثرات کلی مدل نشان داده شد که تمام روابط و تأثیرگذاری های متغیر های عوامل فردی، عوامل محیطی و عوامل سازمانی بر بهره وری منابع انسانی معنی دار می باشد. با بررسی مقدار عوامل فردی، محیطی، سازمانی و بهره وری منابع انسانی، مشاهده شد تأثیر عوامل سازمانی بر بهره وری منابع انسانی سازمان های پژوهشی نسبت به سایر عوامل بالاتر است. همچنین زیرمؤلفه های هرکدام از عوامل اصلی با استفاده از آزمون فریدمن اولویت بندی شده است.

مطالعه حاضر با هدف شناسایی موانع پیاده سازی تولید ناب، تعیین روابط علت و معلولی میان موانع پیاده سازی تولید ناب و اولویت بندی یا رتبه بندی موانع پیاده سازی تولید ناب در صنعت چاپ ایران انجام شده است . پژوهش از نوع توصیفی و به دو روش میدانی و کتابخانه ای بوده و جامعه آماری شامل 100 نفر از مدیران ارشد و مدیران تولید 50 چاپخانه منتخب شهر تهران می باشد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. برای محاسبه حداقل حجم نمونه لازم از فرمول کوکران و برای تعیین روابط علت و معلولی و رتبه بندی موانع پیاده سازی تولید ناب در صنعت چاپ از تکنیک دیمتل و فرایند تحلیل شبکه ای مدل سازی در نرم افزار سوپردسیژن استفاده شده است. یافته های پژوهش عبارت اند از: محدودیت مالی، تعهد و پشتیبانی نامناسب مدیران ارشد، دانش و مهارت ناکافی مدیران ارشد، درک و آگاهی کم در زمینه مفاهیم تولید ناب و مزایای پیاده سازی آن، کیفیت پایین مواد اولیه و کمبود مشاور متخصص در زمینه تولید ناب در حوزه چاپ و نشر، موانعی از نوع علت هستند و بر سایر موانع تأثیر می گذارند. فقدان آموزش و توانمندسازی کارکنان، نبود سیستم انگیزشی مناسب در سازمان، مقاومت کارگران در برابر تغییر، ماشین آلات و قطعات و تکنولوژی های قدیمی، چیدمان و زیرساخت قدیمی و توسعه-نیافته و انتخاب و استفاده نادرست از ابزارها و شیوه های ناب، موانعی از نوع معلول هستند و از سایر موانع تأثیر می پذیرند. دانش و مهارت ناکافی مدیران ارشد، تأثیرگذارترین مانع می باشد. مقاومت کارگران در برابر تغییر، تأثیرپذیرترین مانع می باشد. محدودیت مالی، بیشترین ارتباط را با موانع دیگر دارد.

هدف: امروزه دانش از مهمترین مزیت های رقابتی و ایجاد ارزش برای سازمان ها محسوب می شود و برای استفاده مؤثر از دانش باید به کیفیت آن توجه نمود. سازمان های داده محور بر دارایی های داده ای خود تکیه دارند. داده های با کیفیت و قابل اعتماد در سازمان ها باعث اتخاذ تصمیمات بهتر می شود. همچنین کیفیت دانش در سازمان های داده محور باعث رشد و افزایش سودآوری و نوآوری می شود. در این راستا، پژوهش حاضر به منظور بررسی و اولویت بندی ابعاد کیفیت دانش در سازمان های داده محور صورت گرفته است. روش پژوهش: جامعه آماری این پژوهش را 10 نفر از خبرگان این حوزه در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران تشکیل می دهند. جهت گردآوری داده ها ضمن مرور ادبیات موضوع، از ابزارهای مصاحبه با خبرگان پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و پرسش نامه استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش دیمتِل فازی برای تعیین روابط میان شاخص ها و از روش فرایند تحلیل شبکه (ANP)  برای وزن دهی و اولویت بندی معیارها استفاده شده است. یافته ها: نتایج تجزیه و تحلیل داده ها از طریق پرسش نامه و حل با استفاده از نرم افزار اکسل نشان می دهد که در میان معیارهای اصلی، معیار کیفیت نمایشگری دانش از اولویت بالاتری برخوردار است. همچنین در میان زیرمعیارها، میزان قابلیت توسعه پذیری با وزن (15089/0) اولویت اول، قابل درک بودن با وزن (14039/0) اولویت دوم و قابلیت تفسیرپذیری با وزن (13687/0) اولویت سوم را کسب کردند. نتیجه گیری: در پژوهش حاضر به بررسی و رتبه بندی معیارها و زیرمعیارهای کیفیت دانش در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران پرداخته شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس روش FDANP نشان داد که در میان چهار سطح کیفیت دانش، کیفیت نمایشگری دانش با وزن (27726/0) به عنوان مهمترین معیار شناخته شده است. تفسیر این موضوع می تواند این باشد که مصرف کنندگان دانش قادر به عمل بر روی دانشی هستند که به طور مناسب از لحاظ سهولت درک و قابلیت تفسیر پذیری به آنها ارائه شده باشد.

خطاناپذیرسازی رویکردی است که هدف اصلی آن غیرممکن ساختن اشتباهات است. این تکنیک می تواند با ایجاد تغییراتی در فرایند، و یا فرهنگ سازی مناسب فرصت رویدادن اشتباهات را حذف کرده و با ارسال پیام مناسب، جلوی انجام اشتباه را بگیرد. استفاده از ابزارها یا فناوری های نوین برای ارتقاء سطح کیفیت مورد انتظار مشتری در صورت استفاده از خطاناپذیرسازی وفاداری مشتریان را به شدت افزایش خواهد داد. خطاناپذیرسازی گرچه دهه های مختلفی است که در تولید مورد استفاده قرار می گیرد، اما در خدمات و نیز فناوری اطلاعات و به ویژه در سامانه های اطلاعاتی سابقه اندکی دارد. در این پژوهش برپایه پژوهش های پیشین ابعاد اصلی راهکارهای خطاناپذیرسازی دسته بندی شده و سپس با استفاده از پرسشنامه به جمع آوری نظرات خبرگان در مورد اولویت بندی راهکارهای خطاناپذیرسازی پرداخته شده است. همچنین براساس تکنیک گروه های اسمی معیارهای نهایی را انتخاب کرده و سپس عواملی که نقش موثردر خطاناپذیرسازی سیستم های اطلاعاتی دارند را بر پایه روش وزن دهی بهترین-بدترین یا BWM اولویت بندی می گردد. نتایج این پژوهش نشان داد طرحریزی مناسب برنامه های مدیریت کیفیت، کارکنان ماهر، تسهیلات و تجهیزات پیشرفته، قابلیت طراحی و در نهایت استفاده از کنترل کننده های مناسب به عنوان مهمترین عوامل خطاناپذیرسازی سامانه های اطلاعاتی می توانند به عنوان اولویت اصلی مدیران سازمان های خدمت محور مورد توجه قرار گیرند. همچنین، ارائه پیش فرض های مناسب برای اقلام اطلاعاتی و ساختارهای بهبود داده شده مدل داده می تواند رویکردهای فناورانه و نوآورانه را در سامانه های اطلاعاتی تقویت کند.