محمدجواد طوسی

مقاله حاضر، به تبیین جایگاه کرامت انسانی در استدلال های فقهی و حقوقی می پردازد. هدف از این پژوهش، بررسی فقهی حقوقی جایگاه کرامت در تدوین قانون است. بدین منظور، ابتدا با روش توصیفی تحلیلی به بررسی رابطه کرامت با حقوق و جایگاه کرامت انسان در فرایند استنباط احکام فقهی پرداخته شده و به عنوان نمونه، کاربرد آن در ختم عامدانه حیات جنین و انسان در قالب سقط و اوتانازی به اختصار بحث شده است. یافته های این پژوهش، نشان می دهد فقه شیعه، نص محور است؛ نه کرامت محور؛ ولی در احکام الهی، حرمت و کرامت انسانی، مورد نظر شارع مقدس بوده است. ازاین رو، می توان ادعا کرد در دَوَران بین برائت و کرامت، ادله کرامت انسانی به عنوان یک اصل اوّلی، مقدم بر ادله برائت است؛ هرچند این اصل، مادامی معتبر خواهد بود که دلیل اجتهادی معتبری بر خلاف آن وجود نداشته باشد. از سوی دیگر، با توجه به همنوایی احکام الهی با رعایت حرمت و کرامت انسانی، می توان ظهور ادله این اصل را همانند ظهور سایر نصوص شرعی تلقی کرد و از باب نمونه، به اقتضای دلالت آن، اقدامات ایجابی ختم عمدی حیات در خصوص سقط جنین و اوتانازی را جایز ندانست.

مراکز «شیعه شناسی» برای تبیین آموزه ها، معارف و دانش های اختصاصی تشیع و نیز نحوه تشکل شیعیان تأسیس شده اند. وضعیت شناسی مراکز شیعه شناسی، صورت بندی و جستجوی اهداف و رویکرد های شان رسالت این پژوهش است و بر آن است در عین شناسایی مراکز یاد شده، به تحلیل وضعیت آنها در جنبه های ساختاری و محتوایی بپردازد تا امکان صورت بندی آنها در دسته های همگن فراهم گردد. می توان این مهم را برای تغییرات روش ها و اهداف مراکز شیعه شناسی و بازشدن چشم اندازهای نظری برای تحقیقات بعدی دانست تا از کمبودهای موجود آن کاسته شود. روش تحقیق حاضر کیفی است و با روش توصیفی تحلیلی به فراز و فرود و روندهای شیعه شناسی می پردازد.

سازمان ها و مراکز شیعه شناسی داخلی، نقش مهمی در تبیین نظام اعتقادی شیعیان و انقلاب اسلامی ایران دارند. به همین دلیل تحلیل راهبردهای آنها در ارائه تصویر صحیح و مطلوب از نظام اعتقادات شیعیان و مبانی انقلاب اسلامی ایران در گستره جهانی، حائز اهمیت است. این پژوهش با هدف تبیین و تحلیل راهبردهای مراکز شیعه شناسی داخلی، درصدد است با روش تحلیل مضامین، آثار راه پردازها (استراتژیست ها) و اسناد سازمانی این مراکز را مورد بررسی قرار دهد. از این رو، این سؤال مطرح می شود که راهبردهای مراکز شیعه شناسی داخلی چیست؟ راهبردهای شناسایی شده شامل راهبردهای تنقیدی-تجدیدی، تنقیدی-تنقیحی و تنقیحی-ترویجی هستند. مراکزی که راهبرد تنقیحی-ترویجی را دنبال می کنند بسیار منسجم تر و هدفمندتر از دیگر مراکزند و نقش بسیار مهمی در ارائه تصویر صحیح از نظام اعتقادات شیعیان و مبانی خط مشی گذاری جمهوری اسلامی ایران ایفا می کنند.