حمیدرضا جودکی

ناحیه تاریخی شهرها میراث ارزشمند معماری و کالبدی و تجلی گاه ابعاد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مردمانی است که در دوره های تاریخی در این بخش از شهر، روزگار سپری کرده و هویت فرهنگی آن را به ثبت رسانده اند. این نواحی شاهد زوال در توسعه شهری بوده و اقدامات اندک پیرامون بهسازی یا بازسازی آن ها قابل قبول نبوده است. هدف این پژوهش تحلیلی بر بازآفرینی شهری در بافت تاریخی (قدیم) شهر دزفول است. روش تحقیق در پژوهش حاضر به صورت پیمایشی است. جامعه آماری مطالعه حاضر کلیه ساکنان بافت تاریخی شهر دزفول می باشند که بر طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران، دارای جمعیتی معادل 29277 نفر می باشد. برای دستیابی به حجم منطقی از نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است که تعداد 384 نمونه به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار اصلی جمع آوری داده ها در تحقیق حاضر؛ پرسشنامه می باشد. اما با توجه به تخصصی بودن پرسشنامه از روش های مصاحبه و مشاهده نیز برای تکمیل اطلاعات پرسشنامه ها استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل های SWOT و QSPM نشان می دهد که از مجموع پنج راهبرد نهایی بازآفرینی بافت تاریخی دزفول دو راهبرد اول متعلق به راهبردهای تهاجمی است. بدین ترتیب مطالعه و طراحی امکان ایجاد پیاده راه ها در بافت تاریخی با توجه به تمایل روزافزون مردم به گردشگری فرهنگی و تاریخی و استفاده از فضای حاشیه رودخانه دز برای توسعه فضای سبز و طراحی کریدور سبز در امتداد رودخانه و بافت تاریخی را می توان به عنوان مهم ترین راهبردهای تهاجمی مطرح کرد.

  در اغلب شهرها عدم تخصیص متناسب فضا و جایابی بهینه عناصر خدماتی و کالبدی شهر، به ویژه بیمارستان و تعداد عوامل مؤثر در مکان یابی این مراکز، افزایش روزافزون مشکلات شهری و شهروندان را به دنبال داشته است. لذا این امر لزوم استفاده از روش های مؤثر و سیستم های رایانه ای در مکان یابی بهینه این مراکز را بیش از پیش آشکار ساخته است. هدف عمده این پژوهش، ارزیابی نحوه توزیع بیمارستان و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در شهر سمنان با توجه به استانداردها و ضوابط مکان یابی بیمارستان بوده است. در این تحقیق داده های مکانی از روی نقشه های رقومی و خطی تهیه و داده های توصیفی نیز با استفاده از آمار و پژوهش های میدانی، جمع آوری گردید و به پایگاه اطلاعاتی متصل شد. آن گاه برای هر یک از عوامل تأثیرگذار در مکان یابی بیمارستان، لایه های مرتبط همچون سازگاری اراضی، نزدیکی به مرکز مناطق، جمعیت، دسترسی به شبکه های ارتباطی درجه یک، ضوابط طراحی، سرانه و استانداردها، شعاع دسترسی تهیه شد و در هر لایه حریم کاربری ها مشخص گردید و با روی هم گذاری لایه های مذکور بر اساس الگوها و ضوابط مشخص، به تحلیل و بررسی آن پرداخته شد. سپس بر اساس مطالعات و نظرات متخصصان مرتبط فاکتور های مؤثر در تعیین مراکز بهداشتی – درمانی انتخاب و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به صورت زوجی با هم مقایسه و وزن هر یک محاسبه گردید. نهایتاً در محیط GIS تحلیل شده اند. در عین حال یافته های حاصل از این تحلیل نشان می دهد که نیاز کنونی شهر سمنان به مراکز بهداشتی با توجه به سرانه های شهری، حداقل 3 بیمارستان است که برای رفع این کمبوداز GIS استفاده گردید.

امروزه بیش ازنیمی ازمردم جهان درشهرها زندگی می کنند و ازیک سوشهرها به عنوان کانونهای توسعه اجتماعی ،اقتصادی و فضایی به شمارمی آیند.و ازسوی دیگرمناسب ترین مکانهایی هستندکه مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی وزیست محیطی درآنها پدیدمی آید.پایداری شهری به دنبال حفاظت ازمحیط زیست ،بقای اقتصادی و تنوع،برابری نسل ها،استفاده حداقل از منابع تجدیدشدنی می باشد. امروزه زیست پذیری شهری به عنوان طیف وسیعی از لوازم مورد نیاز برای افرادی که در یک جامعه زندگی می کنند همانند گزینه های متنوع مسکن توسعه اقتصادی محیط ساخته شده باکاربری مختلط دسترسی به طیف گسترده ای ازخدمات و امکانات دسترسی به فضای سبزحمل و نقل انسان محوربه کیفیت زندگی جامعه کمک می کندوراه رسیدن به توسعه پایداررا هموارمی کند.هدف این تحقیق تحلیل ارتباط زیست پذیری شهری و پایداری محیط درمنطقه 22 کلانشهر تهران می باشد .این پژوهش ازنظرهدف کاربردی و از نظرروش نیزتوصیفی -تحلیلی است و ازلحاظ نحوه ی جمع آوری اطلاعات نیزازنوع تحقیقات پیمایشی می باشد.برای این منظوربا استفاده ازتجزیه و تحلیل آماری به بررسی و تحلیل یافته های حاصل از طریق پرسشنامه پرداخته شده است نمونه آماری به منظور جمع آوری داده های میدانی در این مطالعه تحت نمونه اماری از حجم کلی نمونه آماری برابر 384 نفر تشکیل شده است. تحلیل آن با استفاده از تحلیل های هم بستگی پیرسون مولفه ها انجام شده است. با توجه به نتایج آزمون که در آن ضریب همبستگی پیرسون 0.916 و سطح معنی داری صفر به دست آمده است به این معنی است که بین زیست پذیری شهری و پایداری محیط ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. باتوجه به ضریب همبستگی پیرسون تمامی مولفه های شهرزیست پذیربا تک تک ابعادپایداری محیط رابطه معناداری دارندکه با توجه به اعداد ضریب هم بستگی می توان گفت تمامی رابطه های هم بستگی مثبت است که نشان می دهدرابطه هریک ازمولفه های شهرزیست پذیرو ابعاد پایداری محیط رابطه ای مستقیم دارد.یعنی با افزایش مولفه زیست پذیرهریک ازابعادپایداری افزایش می یابد و باکاهش هرکدام ازمولفه های شهرزیست پذیرپایداری کم می شودو بالعکس.

مسئله ی فقر شهری یکی از مشکلات اصلی در بافت های تاریخی می باشد که در ابعاد مختلفی چون عدم امنیت در مالکیت، فقر درآمدی ساکنان، آسیب پذیری معیشت شهروندان، فقر حقوقی و محرومیت اجتماعی و ... ظهور یافته است. در این بین، نقش و اثرات توانمندسازی می تواند در برنامه ریزی برای مقابله با فقر شهری در بافت های تاریخی بسیار تعیین کننده باشد. هدف این پژوهش شناسایی پیشران های کلیدی مؤثر بر کاهش فقر شهری در بافت تاریخی شهر یزد به منظور توانمندسازی این بافت و تدوین سناریوهای محتمل برای افق 1422، می باشد. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی، ازنظر ماهیت پژوهش، تحلیلی-اکتشافی، ازنظر روش گردآوری داده ها به صورت توصیفی-پیمایشی و تجزیه وتحلیل داده ها به صورت آمیخته (کمی-کیفی) می باشد. جامعه آماری پژوهش گروه 30 نفری از خبرگان متخصص میان رشته ای در زمینه های بافت فرسوده و تاریخی، فقر شهری و رویکرد آینده پژوهی هستند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند .در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی طی دو راند، 35 عامل اولیه در سه حوزه مختلف اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی استخراج شده و با تحلیل ساختاری در نرم افزار میک مک، ده عامل اصلی به-عنوان پیشران های کلیدی مؤثر بر کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی مورد شناسایی قرارگرفته اند. بر اساس نتایج حاصل از ماتریس اثرگذاری عوامل، از مجموع 2213 رابطه اثرگذاری مستقیم عوامل، متغیر های بخش اجتماعی با کسب امتیاز 938، بیشترین تأثیر را در راستای کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی در محدوده موردمطالعه داشته اند.

بافت های تاریخی و فرسوده شهری به خاطر دارا بودن بسیاری از ابعاد گوناگون محرومیت چون کمبود دسترسی به فرصت های اشتغال و مسکن، زیرساخت های نامناسب، نبود تأمین اجتماعی و دسترسی به بهداشت، آموزش و امنیت فردی در رنج و مضیقه اند. مجموعه این عوامل در شکل گیری فقر شهری در این محدوده ها مؤثرند. تجربه نشان داده است که برنامه های تک بعدی و یک جانبه و بدون نگاه آینده نگری، نه تنها مشکلات را برطرف ننم وده، بلکه مشکلی جدی در سیستم های زیستی شهری در این مناطق به دنبال داشته است. دراین بین، نقش و اثرات توانمندسازی می تواند در برنامه ریزی برای مقابله با فقر شهری در بافت های تاریخی بسیار تعیین کننده باشد. بدین منظور در این پژوهش سعی گردیده است که به صورت سیستمی و نظام مند پیشران های کلیدی مؤثر بر کاهش فقر شهری در بافت تاریخی شهر یزد با تأکید بر رویکرد آینده پژوهی، شناسایی و تحلیل شوند. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر آمیخته (کمی-کیفی) با ماهیت تحلیلی-اکتشافی می باشد .در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی، 35 پیشران اولیه در سه حوزه مختلف استخراج شده و سپس با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مؤلفه ها تشکیل گردیده است. در مرحله بعدی از طریق نرم افزار میک مک نسبت به تحلیل ماتریس اقدام شده است. با توجه به امتیاز بالای اثر گذاری مستقیم و غیر مستقیم عوامل، ده عامل اصلی به عنوان پیشران های کلیدی مؤثر بر کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی مورد شناسایی قرار گرفتند. همچنین بر اساس نتایج حاصل از ماتریس اثرگذاری عوامل، از مجموع 2213 رابطه اثرگذاری مستقیم عوامل، متغیر های بخش اجتماعی با کسب امتیاز 938، بیشترین تأثیر را در راستای کاهش فقر شهری با رویکرد توانمندسازی در محدوده موردمطالعه داشته اند.