شیوا آقابزرگی زاده

رسانه ها در جهان امروز اهمیت بسیاری داشته و تأثیرات انکارناپذیری بر جامعه و واقعیت های اجتماعی دارند. یکی از این رسانه ها سینماست که در حوزه تولید فیلم های عامه پسند مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرده است. بررسی اهمیت سینما از آن جهت است که بازنمایی زنان در آن در دوره های مختلف سیاسی و اجتماعی شکل های مختلفی به خود گرفته است. هدف پژوهش حاضر بازنمایی پایگاه اجتماعی زن در سه فیلم عامه پسند «اجاره نشین ها»، «گل های داوودی» و «خواستگاری» از دهه60 است. جامعه آماری این مطالعه را کلیه فیلم های عامه پسند سینما شکل می دهد که از دهه 60 تا 70 در ایران تولید شده است. سه فیلم سینمایی بر اساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند و به روش کیفی و با استفاده از تکنیک نشانه شناسی مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که زنان در این فیلم ها بیش از آن که مدرن باشند سنتی هستند، و مطابق با گزاره های ایدئولوژیک حاکم بر جامعه و هم چنین بر اساس کلیشه های جنسیتی رفتار می کنند. به عبارتی کنش ها و واکنش های زنان و مردان سازوکار جنسیتی را تولید و بازتولید می کند. 

سینما یکی از انواع رسانه هاست که اهمیت فراوانی دارد زیرا بر باورهای افراد تأثیرگذار است. رسانه ها ممکن است در فرآیند بازنمایی به تحریف واقعیت بپردازند. موضوع زن و تلقی هر فرهنگ و نحوه ی ارائه ی الگو از شخصیت زن در تولیدات فرهنگی، از بهترین شاخص ها در ارزیابی عملکرد یک نظام است؛ بنابراین انجام پژوهشی با هدف بازنمایی پایگاه اجتماعی زن در سینمای عامه پسند ایران در دهه ی 70 ضروری است. 3 فیلم برای تحلیل انتخاب شده اند. نمونه گیری از بین کلیه ی فیلم های عامه پسند به روش هدفمند انجام گرفته است. فیلم های انتخاب شده عبارت اند از: قرمز ، سگ کشی و شوکران. نتایج نشان می دهد در دهه ی 70 در این سه فیلم توجه ویژه ای به سمت زنان و مسائل آنان وجود دارد، اما هر یک از زنان در برابر مردانی قرار می گیرند که اندوخته ی ذهنی شان برخاسته از هژمونی مردسالارانه است که به باور گرامشی رضایتی خودانگیخته و جایگزینی برای قدرت اجتماعی مردان است. واکنش زنان در برابر سلطه ی مردان، فریاد عاملیت است؛ اما طغیان مردسالاری در برابر آنان قرار دارد، زیرا روابطی که زنان در جامعه تجربه می کنند تحت تأثیر ایدئولوژی است که آلتوسر آن را بدفهمی می داند. زنان ساختار جنسیتی مبتنی بر زنان/مردان را می شکنند تا سنتی نباشند اما مدرن هم نیستند. برخلاف شهرت سینمای دهه ی 70 به سینمای زن، وقوع سرکوبی از جنس سخت افزاری و سرد توسط ساختار ایدئولوژیک، ویژگی سینمای این دهه است.

خانواده، اساسی ترین نهاد اجتماعی است که ارزش ها را به نسل جدید انتقال می دهد. این ارزش ها نقش اساسی در رشد و نمو افراد دارد. امروزه با تغییراتی که در ساحت های مختلف جامعه پیش آمده، حوزه خانواده و ارزش های آن نیز تغییر کرده است؛ لذا پژوهش حاضر به دنبال آینده های بدیل برای خانواده است. درواقع هدف پژوهش حاضر آینده پژوهی و سناریونگاری آینده ارزش های خانواده در ایران با استفاده از روش تحلیل اثرات متقاطع و CIB است. نتایج تحقیق مربوط به سال 1398 و افق آینده، سال 1418 ه .ش.است. در مرحله اول به 17 نفر از خبرگان حوزه علوم اجتماعی پرسش نامه داده شد. در مراحل دوم و سوم نیز پنل های 10 نفره ای از خبرگان تشکیل شد. امتیازها در ماتریس متقاطع وارد شد تا تأثیرگذاری و تأثیرپذیری هرکدام از عوامل سنجیده شود. متغیرهای دو وجهی در نرم افزار میک مک به عنوان ورودی های نرم افزار سناریوویزارد تجزیه و تحلیل شدند و 4 سناریوی سازگار به دست آمد. مطلوب ترین سناریو سناریوی شماره 1 است که بر وضعیت ایده آل و آرمانی خانواده و افزایش قدرت آن در پرتو آزادی و چارچوب قوانین جدید تأکید می کند. نامطلوب ترین سناریو، سناریوی شماره 4 است که کاهش قدرت خانواده تا حد فروپاشی آن را به همراه دارد و این فروپاشی در جامعه ای اتفاق می افتد که با انواع محدودیت ها در حوزه های مختلف روبه روست.

هدف این مطالعه بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و مدارای اجتماعی در مطالعات انجام شده در ایران بود. سرمایه اجتماعی، موقعیت و روابط موجود در گروه بندی ها و شبکه های اجتماعی است و مدارا ناظر بر وضعیتی است که در آن افراد و گروه ها، نسبت به وضعیت، رویداد و پدیده ای که آن را به شدت ناپسند می شمارند و یا نسبت به آن بی تفاوت هستند، با خویشتن داری و مدارا برخورد عملی کنند. در این پژوهش از نظریه های پاتنام و کلمن در بررسی مدارای اجتماعی و از نظریه های پیر بوردیو در قسمت سرمایه اجتماعی استفاده شد. تحقیق حاضر با روش فراتحلیل پیرامون رابطه سرمایه اجتماعی و مدارای اجتماعی در ایران  انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه پژوهش های انجام شده در ایران در سال های 1398-1388 با موضوع مشابه تحقیق حاضر بود. نتایج نشان داد از مجموع 11 مطالعه مورد بررسی، رابطه ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اجتماعی بر مدارای اجتماعی با اﺛﺮات ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﺼﺎدﻓﯽ در سطح اطمینان 99 درصد معنا دار است. نتایج  بیانگر ناهمگونی مطالعات انجام شده  است. از سوی دیگر میانگین اندازه اثر سرمایه اجتماعی (اثرات ترکیبی تصادفی) بر مدارای اجتماعی در مطالعات مورد پژوهش معادل 0/205 است که در سطح کم متمایل به متوسط قرار می گیرد.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان اعتماد در بین شهروندان شهر کاشان بوده است. شاکله ی اصلی چارچوب نظری پژوهش را نظریات گیدنز و پاتنام، زتومکا، دورکیم و وینهوون تشکیل می دهد، روش تحقیق از نوع پیمایشی و ابزار تحقیق، پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق، شامل شهروندان (18-64 ساله) شهر کاشان است که 373 نفر آنان به عنوان حجم نمونه انتخاب و پرسشنامه بین آن ها با روش نمونه گیری غیر احتمالی- سهمیه ای توزیع شده است. اعتبار تحقیق از نوع صوری و سازه و  برای ارزیابی میزان انسجام درونی (روایی) گویه ها، از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است.یافته ها نشان می دهند که میانگین اعتماد شهروندان (اعم از فردی و نهادی) کمتر از حد متوسط طیف مورد بررسی است. از طرفی سلامت اجتماعی، نشاط اجتماعی و دینداری با اعتماد اجتماعی دارای همبستگی مثبت است. میزان همبستگی متغیر اعتماد اجتماعی با سلامت اجتماعی 373/0، با نشاط اجتماعی 305/0، با دینداری 205/0 است. بر طبق نتایج رگرسیون، متغیرهای مستقل مورد مطالعه (16 درصد) از واریانس اعتماد اجتماعی را تبیین می کنند و در این بین سلامت اجتماعی با مقدار (270/0) دارای بیشترین تأثیر بر اعتماد اجتماعی است. بعد از سلامت اجتماعی، نشاط اجتماعی با مقدار 136/0 و دینداری با مقدار 117/0 قرار می گیرند.      

خانواده اساسی ترین نهاد اجتماعی است که وظیفه ی انتقال ارزش های جامعه به افراد را داراست. در دهه های اخیر تغییر در حوزه های مختلف جامعه خانواده را تحت تأثیر قرار داده است. لذا آینده ای متفاوت و نامعلوم در انتظار خانواده است که موجب هراس اجتماعی شده است. با توجه به خلأ تحقیقاتی در این زمینه، هدف تحقیق حاضر آینده پژوهی تغییر ارزش های خانواده است که تاکنون در ایران انجام نشده است، لذا به لحاظ موضوعی و رویکرد حاکم بر آن نوآورانه به حساب می آید. جامعه آماری تحقیق خبرگان حوزه ی جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی بودند. حجم نمونه 17 نفر و ابزار گردآوری داده ها مصاحبه بود. بعد از پیاده سازی مصاحبه ها به کمک روش تحلیل تماتیک، تم های اصلی و فرعی مصاحبه ها استخراج گردیده و سپس با کاربست تحلیل لایه ای علی، مؤلفه ها و ابعاد آن ها در 4 سطح لیتانی، علل اجتماعی، گفتمان و اسطوره شناسایی شدند. استعاره/ اسطوره هایی که از آینده پژوهی ارزش های خانواده در ایران در تحقیق حاضر به دست آمد عبارت اند از: پاییز، فقط خودم، خانه به مثابه خوابگاه.

سلامت اجتماعی افراد از محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف است. هدف اصلی پژوهش، تبیین عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر سلامت اجتماعی در بین شهروندان شهر کاشان است. روش تحقیق از نوع پیمایش و ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل شهروندان 18-64 ساله شهر کاشان است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 373 نفر به دست آمده است و برای دستیابی به نمونه های تحقیق، از روش نمونه گیری غیر احتمالی- سهمیه ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که میانگین سه متغیر مستقل (اعتماد اجتماعی، احساس امیدواری، نشاط اجتماعی) و نیز متغیر وابسته تحقیق (سلامت اجتماعی) بالاتر از حد متوسط طیف موردبررسی و میانگین سرمایه فرهنگی پایین تر از آن است. بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، نشاط اجتماعی، احساس امیدواری، سرمایه فرهنگی و سلامت اجتماعی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد؛ به طوری که نتایج ضریب رگرسیونی نشان می دهد که احساس شادی دارای بیشترین اثر بر سلامت اجتماعی است. همچنین نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که بیشترین میزان تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت اجتماعی شهروندان شهر کاشان را به ترتیب احساس شادی، احساس امیدواری، اعتماد اجتماعی و سرمایه فرهنگی دارند. به نظر می رسد باوجود تأثیر کم سرمایه فرهنگی، سایر عوامل اجتماعی بررسی شده، زمینه روابط سالم اجتماعی و سلامت اجتماعی را فراهم می کنند.