علی اصغر یساقی

این تحقیق با هدف تحلیل مردم نگارانه در ادارکات و تعاملات زائرین اباعبدالله الحسین علیه السلام در زیارت پیاده روی اربعین با تمرکز بر نظریات گیرتز و ون جنپ و مفهوم آستانگی انجام شده است. برای فهم لایه های معنایی مشارکت کنندگان و توصیف پدیده مورد مطالعه، از روش مردم نگاری استفاده شد. ابزار اصلی گردآوری داده ها مشاهدات مشارکتی در طی چند سال سفر به عنوان دوگانه زائر و محقق و در کنار آن مصاحبه های نیمه ساخت یافته بوده است. نتایج تحقیق تأییدکننده کاربرد نظریه ون جنپ و گیرتز با زیارت پیاده اربعین بود. کدگذاری مصاحبه ها به چند مقوله مهم ختم شد که مهم ترین آنها تفکر طولانی و خوداندیشی بود. همچنین قوی ترین نوع اثرگذاری از طریق مشارکت مستقیم یا به طور غیرمستقیم از طریق مشاهده رفتار دیگران برای شرکت کنندگان رخ داده است. امید برای تغییر در آستانگی با توسل و تحمل رنج در مسیر برای همدلی و احیای مجدد نام و اعتقاداتِ امام حسین (ع) از مقولات مهم دیگر بود. از انگیزه های اصلی تشریف به این زیارت باور و حضور به اصلی ترین شخصیت کاریزما و اتوپیک یعنی امام حسین (ع) و بعد از آن به ترتیب حضرت زینب، حضرت ابولفضل و حضرت علی اصغر از نتایج مهم دیگر تحقیق حاضر است. در نهایت می توان گفت اثرگذارترین مرحله در این سفر، مرحله آستانگی است که در طی مسیر پیاده روی رخ می دهد و همه اتفاقات مهم و تحولات در همین لحظات گذرا و بسیار کوتاه رخ می دهد هرچند ممکن است از شرکت کنندگان رفتارهای ضد نقیض سر بزند. درواقع در این زیارت، مسیر و راه مهم تر از مقصد است که اتفاقاً وقتی بیشتر حائز اهمیت است که فرد این مسیر را پیاده طی کند تا به نتایجی مؤثری برسد.

سیر تحوّل هنر قرآن آرایی و ترجمه تا دوره سلجوقیان، روند طبیعی خود را طی کرد. این روند در عصر سلجوقیان از نظر کمّی و کیفی شتاب مضاعفی یافت، به طوری که هم اکنون فقط در گنجینه مصاحف آستان قدس رضوی تعداد 1084 نسخه خطی نفیس قرآن منتسب به عصر سلجوقی موجود است که قرآن شماره 77 یکی از آن ها است. مسئله این مقاله این است که ویژگی های قرآن آرایی و ترجمه در عصر سلجوقیان چه بود و قرآن شماره 77 موزه آستان قدس با کدام یک از این ویژگی ها هم خوانی دارد. دلایل اینکه این قرآن متعلق به دوره سلجوقیان است چیست؟ نتایج به دست آمده مشخص کرد که نوع کاغذ و جلد، وجود نقطه و اعراب در خط، خط متن کوفی دوره تکامل، خط نسخ ترجمه، ترجمه تفسیری در زیر آیات، وجود شمسه های حاشیه اثر و شیوه ضبط حروف و واژگان در ترجمه، از جمله دلایل تعلق این قرآن به عصرسلجوقی است و محل کتابت آن با توجه به ویژگی های دستوری و لهجه ای، مربوط به خراسان (ماوراءالنهر) است.