محمد قربانی گلشن آباد

جمهوری اسلامی ایران دارای مؤلفه های فرهنگی غنی و ارزشمندی است که متأثر از آموزه های متعالی اسلام و به ویژه مکتب اهل بیت ^ است؛ به این خاطر می تواند دیپلماسی فرهنگی فعال تری از خود نشان دهد. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران واجد و حامل چه مؤلفه هایی است؟ و کدام یک از مؤلفه ها از اهمیت بالاتری برخوردار است؟ فرضیه پژوهش عبارت است از اینکه مؤلفه های ارزشی بینشی، مهم ترین دسته از مؤلفه های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی به شمار می آیند. روش پژوهش، به صورت توصیفی- تحلیلی و کاربردی است که ضمن مصاحبه با نخبگان و صاحب نظران، از تحقیقات گسترده کتابخانه ای و اسنادی نیز بهره برده است. نتیجه پژوهش حاضر نشان می دهد که مؤلفه های ارزشی بینشی، بیشترین درجه اهمیت را از نظر صاحب نظران و در مقایسه با سایر مؤلفه ها به خود اختصاص داده است و البته میزان موفقیت بیشتری، هم در شرایط فعلی و هم در شرایط آتی (1404) خواهیم داشت."

از آغاز به کارگیری پهپاد ها در ماموریت های شناسایی و نظارتی ، تا استفاده از آن ها به عنوان وسایل حمل موشک در عملیات های نظامی؛ دیدگاه های متفاوتی نسبت به استفاده و به کارگیری آن ها وجود داشته است و عده ای در پی توجیه استفاده از آن و یا نقد استفاده از آن برآمده اند. هدف این مقاله این است که به بررسی این موضوع در استفاده یا عدم استفاده از پهپادها در ذیل دلایل حقوق بشری بپردازد و در پی بیان این واقعیت است که استفاده از پهپاد به دلایل حقوق بشری قابل توجیه و امکان پذیر است. با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در مقاله حاضر نشان داده خواهد شد که پهپاد ها صرفاً به نقض حقوق بشر اقدام نکرده اند بلکه در مواردی به حمایت و حفاظت از حقوق بشر دست زده اند و این نشان از این دارد که پهپاد وسیله ای صرفاً جنگی نیست، بلکه ابزاری است که می تواند در خدمت اهداف جنگی بر ضد حقوق بشر توسط دولتها، سازمانهای بین المللی دولتی و غیردولتی یا در جهت حمایت از حقوق بشر قرار گیرد.

پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، راهبرد کلان آمریکا در قبال نظام ایران بر محور تلاش برای انزوای استراتژیک ایران در منطقه بوده و این راهبرد در حمایت واشنگتن از عراق در جنگ تحمیلی، تحریم های گوناگون علیه جمهوری اسلامی و همچنین پرونده هسته ای نمود یافت. اما حادثه یازده سپتامبر 2001 و همچنین دمینوی بیداری اسلامی کشورهای عربی در 2011، منجر به افزایش حضور آمریکا در معادلات سیاسی-امنیتی خاورمیانه و در نتیجه افزایش تقابل آمریکا با نظام جمهوری اسلامی گردید. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوال است که رویکرد تقابل جویانه ی آمریکا در قبال نظام جمهوری اسلامی از 2001 تا 2015 چگونه تحلیل می شود؟ یافته های مقاله نشان می دهند که، حادثه یازده سپتامبر 2001 و بیداری اسلامی کشورهای عربی در 2011 تا 2015 هژمونی گرایی و تقابل این دو کشور را به همراه داشت. جمهوری اسلامی ایران بدنبال شکل گیری نظم جدید منطقه ای بر محور گفتمان مقاومت و الگوی اسلام سیاسی انقلاب اسلامی بوده و در مقابل آمریکا، ایران را به عنوان یک چالش ضدهژمونیک تلقی نموده و در نتیجه این امر منجر به افزایش دامنه تقابلات ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در منطقه شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده ها منابع کتابخانه ای و اینترنتی است.

جمهوری اسلامی ایران حامل و واجد مختصات و مولفه های فرهنگی غنی و ارزشمندی است که تحت تاثیر آموزه های مقدس و متعالی اسلام و به ویژه مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) بوده و می تواند دیپلماسی فرهنگی فعال تری از خود نشان دهد. در این راستا عربستان سعودی، کشور مسلمانی است که از اهداف دیپلماسی فرهنگی ایران بوده، می تواند به عنوان «مطالعه موردی»، مورد توجه واقع شود. سوال اصلی، تحقیق حاضر عبارتست از اینکه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عربستان سعودی، واجد و حامل چه مولفه هایی بوده است؟ روش پژوهش، به صورت توصیفی، تحلیلی و کاربردی بوده که ضمن مصاحبه با نخبگان و صاحبنظران، از تحقیقات گسترده کتابخانه ای، اسنادی والبته الگوی پژوهشی «روش مطالعه موردی»، نیز بهره برده است. نتیجه ، نشان می دهد که مولفه های ارزشی-بینشی، بیشترین درجه اهمیت را از نظر صاحبنظران و در مقایسه با سایر مولفه ها به خود اختصاص داده و البته میزان موفقیت بیشتری، هم در شرایط فعلی (1400) و هم در شرایط آتی(1404) خواهیم داشت.

زمینه و هدف: خاورمیانه همیشه محل منازعه قدرت های جهانی بعد از جنگ جهانی اول و دوم با استفاده از نظریه برنارد لوییس و هانتینگتون بوده است و طرح خاورمیانه جدید حاصل همین منازعه سیاسی غرب بوده است. ایران در قلب خاورمیانه به عنوان کشوری مذهبی همراه با تنوع قومی، موردتوجه نظام آمریکا از وقوع انقلاب اسلامی بوده است، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از برنامه های دفاعی- سیاسی آمریکا، تقابل با ایران به دلیل قطع وابستگی و تلاش برای استقلال در توسعه (نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی) بوده است. ازجمله نفوذ فرهنگی ایران به خاطر فرهنگ مذهبی و مبارزه با استثمار نوین و دفاع از حقوق انسانی جوامع مظلوم، ایران را به دغدغه مهم نظام سیاسی آمریکا تبدیل کرده است. بر این اساس هدف اصلی پژوهش مطالعه تأثیر همکاری های راهبردی ایران و چین بر موقعیت منطقه ای آمریکا در غرب آسیا است. روش: روش پژوهش از نوع اسنادی- تاریخی است که با استفاده از منابع دست اول تاریخی، مقالات و کتب به پرسش اصلی پاسخ می دهد. یافته ها: نتایج نشان می دهد که آمریکا از حربه های مختلف تحریم، صدور قطعنامه، ترور دانشمندان و تطمیع کشورهای منطقه برای قطع رابطه با ایران و تحریک آن ها، جهت انزوای اجتماعی- سیاسی ایران بهره برده است، در این میان ایران از استراتژی جایگزین برای خنثی سازی تلاش چندجانبه آمریکا و ناکامی آن برای نفوذ و سلطه بر منطقه استفاده کرده است. به تعبیری در خاورمیانه، تبدیل به نیروی مهارکننده قدرت نظامی آمریکا و برنامه های سیاسی آن شده است. میدان ایرانی به معنای چگونگی انجام یک استراتژی در برابر بازی سیاسی آمریکا، برگرفته از آیین انقلاب اسلامی و قانون اساسی آن است. افزایش قدرت نظامی، اقتصاد مقاومتی، نرمش قهرمانانه (اقتدار سیاسی)، جهاد فرهنگی (نفوذ رسانه ای در برابر غرب) و اجتماعی (تقویت سرمایه اجتماعی بین المللی و منطقه ای) از سیاست گذاری میدان ایران در برابر آمریکاست. چین به عنوان یک بازیگر مهم این میدان در عصر جدید است. ایران نیز به عنوان بازیگر مهم منطقه خاورمیانه، بازی های چندجانبه خود را متناسب با رفتار آمریکا بازتعریف هوشمندانه می کند. قرارداد 25 ساله با چین، در کنار تعامل عزتمند و اقتدارآمیز ایران، رفتاری برای به حاشیه راندن قدرت سلطه آمریکا و کاهش فشارهای فراجهانی آن است. این بحرانی بزرگ برای نظم نوین آمریکایی است که بانظم سیال و نوین منطقه ای و فرامنطقه مواجه شده و در آینده جایگاه، قدرت و دپیلماسی آن را با چالش جدی مواجه خواهد کرد.

عربستان بازیگری متنفذ در خاورمیانه است که در طی سال های اخیر، با همکاری تسلیحاتی-نظامی آمریکا، رابطه ای سرد و شکننده با ایران داشته است. بر این اساس هدف اصلی پژوهش؛ مطالعه سناریوهای محتمل همکاری تسلیحاتی عربستان – آمریکا با تأکید بر منافع ملی ایران است. روش تحقیق روش تبیینی است و روش گردآوری داده ها از نوع اسنادی-کتابخانه ای است. نتایج نشان می دهد که عربستان در تجارت تسلیحاتی با آمریکا از 4 سناریوی؛ فروپاشی ساختار سنتی منطقه غرب آسیا (سناریوی نخست)؛ تکمیل فرآیند سیاست تهاجمی عربستان سعودی در منطقه (سناریوی دوم)؛ افزایش نقش و نفوذ آمریکا و تحمیل یک نوع امنیت برون زا بر منطقه (سناریوی سوم) و تکمیل فرآیند رقابت تسلیحاتی در منطقه (سناریوی چهارم) و ایران در برابر آن از دو روش کوتاه مدت در قالب 6 سناریوی؛ پرهیز از رقابت های تسلیحاتی بنیان برافکن (سناریوی اول)؛ اتکا به داخل در جهت تقویت و ارتقاء توان بازدارندگی (سناریوی دوم)؛ تقویت بازوهای منطقه ای نظیر حزب الله، حشدالشعبی و حوثی های یمن (سناریوی سوم)؛ اصلاح شعار قدرت اول شدن منطقه ای در سند چشم انداز 1404(سناریوی چهارم)؛ همکاری با سازمان های حقوق بشری (سناریوی پنجم) و برجسته سازی خطر وقوع جنگ در منطقه و بحران مهاجرتی جدید در اروپا (سناریوی ششم) و بلندمدت شامل دو سناریوی اول (تلاش برای ایجاد سازوکارهای مبتنی بر رژیم سازی در سطح منطقه) و سناریوی دوم (بهره برداری از گسست های موجود در شورای همکاری خلیج فارس) است

منطقه قفقاز به دلیل اهمیت استراتژیکی و وجود منابع غنی همواره از زمان های بسیار دور تاکنون به عنوان یک واحد ژئوپلیتیکی کم نظیر در دنیا مطرح است. به طور اعم حساسیت منطقه به عنوان کانون توجهات بین المللی همواره مطمع نظر قدرت های بیگانه در طول تاریخ قرار گرفته، به نحوی که این توجه طمعکارانه به همراه مسائل و چالش های قومیتی گوناگون سبب شده تا در منطقه نوعی تنش و عدم ثبات وجود داشته باشد. مقاله حاضر به بررسی موضوع همگرایی منطقه ای در منطقه قفقاز جنوبی بر اساس رویکردها و نظرات خرده سیستم های منطقه ای، همگرایی های منطقه ای و نظم منطقه ای می پردازد. پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که روابط میان کشورهای منطقه قفقاز جنوبی بر اساس چه رویکردها و مدل هایی قابل تحلیل و ارزیابی است؟ به عبارت دیگر، کدام یک از آنها می توانند مبنای نظری مناسبی برای تجزیه و تحلیل مناسبات منطقه باشد؟ در پاسخ می توان گفت که هر یک از نظریه ها می توانند وضعیت منطقه قفاز جنوبی را تحلیل کنند، اما بهره گیری از مدل تلفیقی و ترکیبی نظریه خرده سیستم های منطقه ای، همگرایی های منطقه ای و نظم منطقه ای بهتر می تواند مناسبات و معادلات پیچیده حاضر را تجزیه و تحلیل نماید. در حقیقت مسأله اصلی پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی امکان همگرایی جمهوری های آذربایجان، ارمنستان و گرجستان در منطقه قفقاز جنوبی مبتنی بر مدل تلفیقی است که یافته های تحقیق نشان می دهد، چشم انداز آینده روابط و مناسبات این منطقه به سوی نوعی واگرایی سوق پیدا می کند. روش تحقیق مقاله از نوع مطالعات تحلیلی- توصیفی و بر پایه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، بررسی اسناد و مدارک و تجزیه و تحلیل آنها و از نوع کیفی می باشد.

آسیای مرکزی و قفقاز به عنوان بخشی از گستره حوزه تمدنی ایران از جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برخوردار است به ویژه آنکه پس از فروپاشی شوروی و ظهور پنج واحد مستقل سیاسی به جای یک واحد، فرصت ها و تهدیداتی فراروی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است، که درک صحیح آن می تواند به اتخاذ یک دیپلماسی واقع گرا، پویا، همه جانبه و سازگار با واقعیت های منطقه آسیای مرکزی منجر شود و در قبال آن، ایران می تواند در میان انبوهی از قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای، سهم مناسبی از ظرفیت های سیاسی- اقتصادی و فرهنگی منطقه آسیای مرکزی و قفقاز را در اختیار بگیرد. هدف تحقیقی پیش رو تبیین آسیب ها و فرصت های سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز است بنابراین سوال اصلی این تحقیق عبارت از آسیب ها و فرصت های سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز(مطالعه موردی ازبکستان،قزاقزستان و ترکنستان) است؟ فرض بر آن است ؛ سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی؛ 1) منافع حیاتی روسیه را به رسمیت می شناسد. 2) مخالف حضور بحران زای دولت های خارج از منطقه است. 3) ایران همواره تلاش داشته روابط خود را با کشورهای منطقه با توجه به حفظ تمامیت ارضی و رعایت حسن همجواری برقرار سازد. در بیان آسیب های سیاستگذاری نیز به نظر میرسد در تنظیم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، در اکثر موارد عوامل ژئوپلتیکی مورد غفلت واقع شده و یا بر خلاف آن عمل شده است. روش تحقیق تحلیلی – توصیفی است .