آمنه حق زاد

شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها در نتیجه افزایش طبیعی جمعیت و مهاجرت های روستا- شهری، موجب تمرکز متعالی ترین سرمایه های مادی و معنوی بشر در این سکونتگاه های شهری گردیده است. در عین حال بحران های مختلف طبیعی و انسانی این سرمایه ها را تهدید می کند. مدیریت شهری برنامه های مختلفی را برای مقابله با این بحران ها درپیش گرفته است که رویکرد متاخر در این خصوص افزایش تاب آوری شهرهاست. مفهوم تاب آوری در ابعاد مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی قابل بحث و بررسی است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی وبا هدف سنجش وضعیت تاب آوری کالبدی مناطق کلانشهر تبریز و تعیین وضعیت آن ها نسبت به یکدیگر انجام شده است. برای این منظور از روش های تصمیم گیری چند شاخصه (MADM) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده شده است. هم چنین از 3 مدل تاپسیس، ویکور و کوپراس برای رتبه بندی مناطق از نظر تاب آوری کالبدی بهره گیری شده است. در نهایت برای تلفیق نتایج مدل های مذکور از مدل کپ لند استفاده گردید. نتایج نشان دهنده این است که مناطق 2،8و9 به صورت مشترک بالاترین تاب آوری کالبدی را دارند. در رتبه های بعدی به ترتیب مناطق 1، 10، 3، 7، 5، 4 و در نهایت منطقه 6 قرار گرفته است.

فرآیند مدیریت مخاطرات شهری با تکیه بر اصول قانون مندسازی و فرهنگ سازی به عنوان مهمترین بحث در استراتژی کاهش آسیب های ناشی از مخاطرات محیطی می باشد. مخاطرات طبیعی مانند زمین لرزه و سیلاب های سالیانه از یک سو و مخاطرات انسانی مانند تمرکز بالای ساختمانی و سهل انگاری در رعایت استانداردهای لازم سازه ها از سویی دیگر بررسی آسیب پذیری ناشی از مخاطرات شهری را دوچندان کرده است. در پژوهش حاضر، شاخص های قانون مندسازی و فرهنگ سازی در عملکرد مدیران شهری، با هدف کاهش آسیب های ناشی از مخاطرات شهری در شهر نوشهر برآورد شده است. روش پژوهش حاضر با توجه به مسئله و موضوع مورد بررسی از نوع توصیفی و تحلیلی است و از نوع مطالعات کاربردی، با تأکید بر روشهای کمی می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل عاملی و مقایسه میانگین t تک نمونه ی انجام شده است. براساس یافته های تحقیق، بیشترین تأثیر عملکرد مدیران شهری در کاهش آسیب های شهری مربوط به زیر شاخص مصالح ساختمانی و توجه به بافت های فرسوده شهری دارای کمترین تأثیر کلی را داشته است. نتایج این پژوهش این حقیقت را روشن می سازد، علاوه بر شاخص های قانون مندسازی و فرهنگ سازی، توجه به متغیرهای تبیین کننده دیگر مانند خواستگاه طبیعی شهر و زیرساختهای خدماتی شهر و شبکه های حمل ونقل، مقاوم سازی تأسیسات بندری و توزیع مناسب فضاهای پرخطر، در جهت کاهش آسیب های ناشی از مخاطرات محیطی برآمد.

شهرهای ساحلی استان مازندران با دارا بودن جاذبه های طبیعی، اقتصادی و گردشگری، در طی سال های اخیر رشد بسیاری را متأثر از رشد جمعیت شناور و ورود مهاجران و گردشگران تجربه کرده اند و با مسائل و مشکلات متعدی چون ساخت وساز بی رویه در نوار ساحلی، رشد افقی و گسترش بی ضابطه شهرها به سمت اراضی کشاورزی، تغییرات زیاد در ساختار فضایی و کالبدی شهر و عدم توسعه فضاهای عمومی متناسب با توسعه فضاهای خصوصی و اقتصادی روبرو هستند. این پژوهش باهدف بررسی نقش تحولات کالبدی شهرهای ساحلی ناحیه غربی استان مازندران بر سرزندگی فضاهای عمومی انجام پذیرفت. روش مطالعه حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شهروندان شهرهای ساحلی نوشهر، چالوس، تنکابن و رامسر بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 382 نفر تعیین که با استفاده از روش نمونه گیری احتمالی طبقه بندی شده از میان جامعه آماری انتخاب شده اند. روش گردآوری اطلاعات به صورت پیمایشی و مهم ترین ابزار آن پرسشنامه است. نتایج پژوهش حاکی از آن است وضعیت تحولات کالبدی شهرهای موردمطالعه در زمینه های توجه به سرانه و استاندارد در طراحی و ایجاد فضاهای شهری و ساماندهی سیما و منظر فضاهای شهری در حد مطلوب ارزیابی شده و در زمینه سرزندگی فضای عمومی، عواملی چون اختلاط کاربری ها، نظام دسترسی و تعاملات اجتماعی در طراحی و ایجاد فضاهای عمومی کمتر از سایر عوامل توجه شده است. بر اساس مدل رگرسیون، مؤلفه های توجه به سیما و منظر شهری، توسعه امکانات و خدمات، افزایش سطح اشغال و تغییر چشم انداز طبیعی، میزان بهره گیری از توسعه درونی شهر، آلودگی محیطی، کاربری کالبد شهر و افزایش تقاضای زمین، تأثیر معناداری بر سرزندگی فضاهای عمومی دارد. بر اساس مدل ساختاری تحقیق، مؤلفه تحولات کالبدی بر مؤلفه های وجود آسایش اجتماعی و روانی، جذابیت و تنوع کالبدی و بصری و نظام دسترسی دارای بیشترین اثرگذاری و بر روی مؤلفه های تعاملات اجتماعی و تنوع و انعطاف پذیری کاربری ها و فعالیت دارای کمترین اثرگذاری بوده است.

حکمروایی خوب شهری برای توسعه پایدار یک شهر حیاتی است و نیازمند ارزیابی شاخص هایی نظیر مشارکت، شفافیت و پاسخگویی، کارایی و اثربخشی، برابری و عدالت، و مسئولیت پذیری می باشد. این شاخص ها نمای کلی از نحوه مدیریت شهر و ارزش های دموکراتیک آن و در نهایت، نشان دهنده پاسخگویی به نیازهای شهروندان و بهینه سازی منابع هستند. از این رو این پژوهش کاربردی جهت تحقق اصول و شاخص های حکمروایی خوب شهری در مناطق ده گانه کرج به صورت پیمایشی-کتابخانه ای و با استفاده از پرسشنامه پرشده توسط شهروندان و کارشناسان مناطق، به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. مقایسه میانگین ها و رتبه بندی شاخص های حکمروایی خوب شهری و مقایسه و ارتباط سه گروه شهروندان، بخش خصوصی و دولتی با استفاده از آزمون های تحلیلی متناسب در Spss صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد که مناطق ده گانه شهر کرج به لحاظ شاخص های حکمروایی خوب شهری در وضعیت مناسبی قرار ندارند و بین سه گروه پاسخ ده تعادل لازم برقرار نمی باشد. بنابراین شهر کرج باتوجه به رشد فزاینده ای که طی سال های اخیر داشته است باید بتواند میزان اثرگذاری سیستم مدیریتی خود را افزایش دهد؛ ازاین رو این شهر نیازمند سیستم مدیریتی جدید و پویاتری است.