مهدی پاکزاد

هدف سیاستگذار در سطح کلان، ارتقا فعالیت های دانش بنیان در مناطق مختلف کشور و توسعه متوازن استان ها است. تفاوت در نهادهای دانشی، خوشه های صنعتی و سطح فعالیت پارک ها و نهادهای نوآوری در استان های مختلف منجر به تفاوت در سطح فعالیت شرکت های دانش بنیان شده است. مطالعه حاضر با هدف حمایت از شرکت های دانش بنیان و توسعه فعالیت آنها بر مفهوم تخصصی سازی هوشمند تمرکز کرده است. مبتنی بر این رویکرد فعالیت های نوآورانه در استان ها باید متمرکز بر مزایای رقابتی، ظرفیت های بالقوه و زنجیره ارزش در منطقه باشد. از این رو این پژوهش بر حمایت از شرکت های دانش بنیان متناسب با شرایط منطقه و با هدف جهت دهی به فعالیت در حوزه های اولویت دار منطقه تاکید دارد. این مطالعه با تمرکز بر استان هرمزگان، حوزه های در اولویت و مزیت های منطقه را از طریق مطالعه اسناد رسمی استانی شامل سند آمایش استان هرمزگان و سند مسئله شناسی راهبردی استان بررسی کرده است. سپس از طریق مصاحبه با 21 نفر از فعالان حوزه به شناسایی چالش هایی که شرکت های دانش بنیان با آن مواجه هستند پرداخته است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده شده و با کدگذاری مفاهیم مستخرج از مصاحبه ها و متون سیاستی، الگوی معنادار مضمون ها بر اساس داده های جمع آوری شده تعیین شده است. در گام اول پژوهش حوزه های اولویت دار و جذاب استان تعیین شد. سپس حوزه فعالیت شرکت های دانش بنیان بررسی شد و مبتنی بر ماتریس جذابیت-توانمندی، حوزه های فعالیت با جذابیت زیاد توانمندی زیاد و جذابیت زیاد توانمندی کم شناسایی شده است. نتایج نشان داد توسعه فعالیت های دانش بنیان در منطقه متلزم آن است که مواردی مانند تسهیل مجوزدهی به شرکت های فعال در حوزه های اولویت دار، کمک به تکمیل زنجیره تامین در حوزه مربوطه، توجیه بازیگران به حمایت از شرکت ها در حوزه های تاکید شده و استفاده از دانش سایر استان ها در حوزه های مربوطه پیگیری شود.

این مطالعه با هدف شناسایی و تحلیل نقش فناوری های سبز در بهبود عملکرد مسئولیت پذیری اجتماعی کسب وکارها انجام شده است. این تحقیق از نوع کیفی بوده و داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختارمند با مدیران و کارشناسان شرکت های پیشرو در اجرای فناوری های سبز جمع آوری شده اند. تحلیل داده ها به شناسایی چهار مضمون اصلی منجر شد: اثرات زیست محیطی فناوری های سبز، پذیرش فناوری و نوآوری، مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها، و فناوری های سبز و تحول دیجیتال. این مضامین بر اهمیت فناوری های سبز در ارتقاء پایداری و مسئولیت پذیری کسب وکارها تاکید دارند. نتایج این مطالعه تائید می کنند که فناوری های سبز نقش مهمی در تقویت مسئولیت پذیری اجتماعی و پایداری کسب وکارها دارند و می توانند به عنوان یک استراتژی کلیدی برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار مورد استفاده قرار گیرند.

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر فناوری بلاکچین در افزایش شفافیت و امنیت در معاملات مالی در اکوسیستم کارآفرینی انجام شده است. یک رویکرد تحقیق کیفی مورد استفاده قرار گرفت، که شامل مصاحبه های نیمه ساختاریافته با کارشناسان و عمل کنندگان در حوزه بلاکچین و مالی بود. داده ها از طریق تحلیل موضوعی برای شناسایی موضوعات و دسته بندی های کلیدی تجزیه و تحلیل شدند. این مطالعه پنج موضوع اصلی را شناسایی کرد: شفافیت در معاملات، امنیت معاملات، تاثیر بر کارآفرینی، پذیرش و چالش ها، و زیرساخت های فناوری. هر موضوع شامل زیرمجموعه ها و مفاهیم متعددی است که فواید بالقوه و چالش های پیاده سازی بلاکچین در معاملات مالی را نشان می دهد. فناوری بلاکچین فرصت های قابل توجهی برای بهبود شفافیت و امنیت در معاملات مالی ارائه می دهد. با این حال، پذیرش گسترده منوط به غلبه بر چالش های فنی و قانونی است. تحقیقات آینده باید بر توسعه استراتژی های عملی برای ادغام بلاکچین در بخش های مختلف تمرکز کند.

     تخصصی سازی هوشمند، یکی از جدیدترین راهبردهای سیاست گذاری منطقه ای نوآوری است که پس از نظام منطقه ای نوآوری موردتوجه قرار گرفته است. این راهبرد بیان می دارد برای هر منطقه می بایست اولویت های مشخصی با توجه به پتانسیل های منطقه، به نحوی تعیین گردد که بیش ترین تناسب را در راستای تحریک و تقویت نوآوری در سطح منطقه ای و ملی داشته باشد. این مقاله به دنبال ارائه چارچوبی برای طراحی سیاست های نوآوری منطقه ای مبتنی بر راهبرد تخصصی سازی هوشمند با در نظر گرفتن تفاوت های موجود در وضعیت نوآوری استان های کشور است. بدین منظور با مطالعه و بررسی پژوهش های پیشین مبتنی بر روش فراترکیب، الزامات و مؤلفه های سیاست گذاری منطقه ای مبتنی بر تخصصی سازی هوشمند شناسایی شده است. در این گام 119 مقاله برگرفته از پایگاه داده های اسکوپوس، امرالد، ساینس دایرکت، اسپرینگر و پروکوئست مورد بررسی قرار گرفته و پس از سه مرحله غربالگری، 30 مقاله جهت تحلیل عمیق تر شناسایی شدند که نتیجه آن، طراحی چارچوبی برای اجرای راهبرد تخصصی سازی هوشمند بود. این چارچوب در سه گام 1) انجام مطالعات مقدماتی و وضع موجود منطقه و تحلیل قابلیت ها و توانمندی های منطقه، 2) شناسایی اولویت های تخصصی سازی هوشمند و 3) برنامه ریزی عملیاتی تخصصی سازی هوشمند ارائه می گردد 

سیاست های حداکثر استفاده از توان داخلی به طور کلی مداخلاتی دولتی هستند که هدف بلندمدت آنها افزایش سهم اشتغال و یا فروش در هر یک از بخش های زنجیره ارزش در داخل کشور میزبان یک صنعت است. در چند دهه گذشته کشورهای مختلف سیاست های متفاوتی را برای توان داخلی به کار گرفته اند که برخی موفق و برخی ناموفق بوده اند. از این رو در حمایت و علیه این سیاست ها استدلال هایی مطرح شده است. افزایش ارزش افزوده، جبران شکست بازار و حمایت از اشتغال در زمره دلایل پشتیبانی از این سیاست ها و عدم توازن اهداف سیاستی با ابزارها، عدم توزیع منابع و یا ناکارآمدی آنها، قوانین جهانی و چارچوب های نهادی از ادله علیه این سیاست ها هستند. در این مقاله ابتدا به مفاهیم و تاریخچه سیاست های توان داخلی پرداخته شده و سپس مؤلفه های چنین سیاست هایی که عبارتند از اهداف، مشوق ها یا تنبیه ها و شاخص های مناسب ارزیابی و پایش این سیاست ها شرح داده شده اند تا پس از آن بتوان بر اساس این چارچوب قوانین مربوطه در ایران را مورد بررسی و تحلیل قرار داد.  

اولویت گذاری پژوهش و فناوری، بخشی از فرآیند تدوین استراتژی علم و فناوری است که در آن، با هدف ارتقای جایگاه کشور، از حیث شاخص های توسعه علم و فناوری، دستیابی به اهداف کلان ملی، ایجاد مزیت های رقابتی جدید یا استفاده از فرصت ها و مزیت های موجود در رقابت های بین المللی، حوزه های تمرکز (اولویت ها) شناسایی و تعیین می شود. در سال های اخیر، چگونگی و روش تعیین اولویت های تحقیقاتی و فناوری و انتخاب حوزه های تمرکز برای سرمایه گذاری، از دغدغه های مشترک تدوین کنندگان استراتژی علم و فناوری بیشتر کشورها بوده است. طراحی الگویی برای اولویت گذاری پژوهش و فناوری برای ایران، در جایگاه کشوری در حال توسعه، برای انتخاب بهینه حوزه های تمرکز اهمیت فراوانی دارد. در مقاله حاضر، با استفاده از دانش انباشته شده کشور، در حوزه تدوین استراتژی علم و فناوری و با بهره گیری از نظرهای خبرگان این حوزه و با نگاهی به تجربه های دیگر کشورها، الگویی برای تعیین اولویت های پژوهش و فناوری در کشور پیشنهاد شده است. این الگو هم به حوزه های جدید علم و فناوری و هم به مسائل و چالش های جاری کشور، در تعیین اولویت های پژوهش و فناوری توجه کرده است.

اهمیت نقش شرکت هایی با فناوری برتر در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها از یک سو و اهمیت تدوین راهبرد برای بقای این شرکت ها در فضای رقابتی امروز و به دنبال آن اهمیت روابط بین برنامه ریزی راهبردی و عوامل درون سازمانی در این شرکت ها از سویی دیگر، لزوم انجام تحقیقی در این زمینه را مشخص می سازد. با توجه به توضیحات فوق الذکر، هدف اصلی این تحقیق بررسی رابطه بین تدوین برنامه ریزی راهبردی و عوامل درون سازمانی در شـرکت های با فناوری برتر در ایران است. لذا این مقاله به دنبال تعیین میزان ارتباط عوامل درون سازمانی (شامل بر کارکنان، نوع برنامه ریزی، تحقیقات بازار، مبانی اصلی تعیین راهبرد) و برنامه ریزی راهبردی دراین شرکت هاست. اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه نشان می دهد که اتخاذ برنامه ریزی راهبردی در بنگاه های مبتنی بر فناوری های برتر ایران، با متغیرهایی چون داشتن نیروهای بازاریابی، وجود راهبرد های کاملا مشخص و داشتن تحقیقات بازار درباره مشتریان آینده، همبستگی دارد. از نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که علی رغم این که مدیران این شرکت ها برنامه ریزی راهبردی را مهم می دانند؛ ولی این نگرش سبب انجام برنامه ریزی مزبور نشده است. این موضوع بایستی به عنوان مبحثی در مطالعات آتی مورد تجزیه و تحلیل دقیق تر قرار گیرد. شرکت های با فناوری برتر که اقدام به استخدام کارکنان با سابقه بازاریابی عمومی می نمایند و به عبارت دیگر این کار را مهم می دانند، در انجام برنامه ریزی راهبردی نسبت به سایر شرکت ها که اقدام به استخدام این گروه از افراد نمی کنند، موفق تر عمل می کنند. همچنین معلوم شد که شرکت هایی که فرایند برنامه ریزی راهبردی را دارند از پیشرفت های فناورانه و مقتضیات بازار به طور همزمان به عنوان ورودی های مؤثر در روند برنامه ریزی استفاده نمی کنند. در نهایت می توان گفت این نوع بنگاه ها به دلیل اتکا به فناوری های پیشرفته، از حساسیت های بیش تری برای تعیین مقاصد و مسیرهای راهبردی برخوردارند که سایه بر ارکان کلیدی دیگر بنگاه نیز می اندازد.

امروزه مهم ترین نیاز جوامع برای تحقق اهداف و بازنماندن از قافله جهانی، توسعه علم و فناوری است؛ شناسایی و تعیین اولویت های پژوهش و فناوری نیز به نوبه خود، از مهم ترین پیش نیازهای توسعه علم و فناوری به شمار می آید. در این مقاله برآنیم تا ضمن برشمردن مهم ترین عوامل دخیل در تعیین اولویت های پژوهش و فناوری، اصول و نمایی کلی از روش(های) تعیین این اولویت ها را مناسب حال ایران امروز ارائه نماییم.

دانشگاهها به عنوان نهادهای آموزشی و پژوهشی، یکی از مهم ترین و مؤثرترین بازیگران نظام ملی نوآوری هر کشوری محسوب می شوند و تاثیر بسزایی در عملکرد نوآورانه آنها دارند. دانشگاهها بر اساس رویکرد سیستمی در دستیابی به اهداف اقتصاد دانش محور و نظام ملی نوآوری، وظیفه تولید، انتقال و انتشار دانش و آموزش و تربیت نیروی انسانی را برعهده دارند. در مقاله پیش رو، نخست اهمیت و نقش دانش در اقتصاد دانش محور بررسی و سپس به طور مجمل در خصوص مفهوم و کارکردهای نظام ملی نوآوری بحث شده است. نقش و کارکرد دانشگاه در نظام ملی نوآوری در قسمت سوم تشریح شده و در نهایت، با توجه به هر یک از کارکردهای دانشگاه، شاخصهایی برای ارزیابی عملکرد دانشگاه در نظام ملی نوآوری ارائه شده است.