مهدی مدیری

اصطلاح توسعه به ارتقای سطح و کیفیت زندگی افراد و بهبود رفاه عمومی جامعه معطوف است و پایداری آن، به استمرار این فرآیند در طول نسل های بشر اشاره دارد. به این ترتیب توسعه پایدار تمام جنبه ها و ابعاد زندگی بشر را در برمیگیرد. در این زمینه شهر هوشمند نه واقعیت بلکه نوعی راهبرد محسوب میشود که در جهت چشم انداز توسعه آینده به آن توجه شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع پیمایشی است. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق را خبرگان و متخصصین حوزه شهری در برمیگیرند. در این راستا با توجه به اهداف پژوهش، ابزار جمع آوری، نوع داده ها و روش شناسی پژوهش، مستلزم شناسایی عوامل موثر بر تحقق پذیری اصول رشد هوشمند در شهر ملایر از یکسو و از سوی دیگر، بهره گیری از متدولوژی تحلیلی مدلسازی ساختاری تفسیری به منظور تعیین و تحلیل روابط بین عوامل موثر بر تحقق پذیری اصول رشد هوشمند در شهر ملایر است که در نهایت نوع متغیرها با توجه به اثرگذاری و اثرپذیری بر سایر متغیرها خوشه بندی شده است. نتایج بدست آمده بیانگر اینست که عامل ایجاد کاربری های مختلط در شهر ملایر با میزان قدرت نفوذ 9 بیشترین تاثیر و همانند سنگ زیربنای مدل عمل میکند و ترغیب و تشویق افراد به توسعه همکاری و مشارکت با میزان قدرت نفوذ 4 کمترین تاثیر را دارد.

مهمترین بخش زیرساختی نرم افزاریِ پایگاه اطلاعاتی در یک شهر هوشمند، پلتفرم نرم افزاری آن است. پلتفرم نرم افزاری برای شهرهای هوشمند شامل یک محیط میان افزار متمرکز که از توسعه دهندگان نرم افزار در طراحی، اجرا، استقرار و مدیریت برنامه های کاربردی برای شهرهای هوشمند تعریف می کند. این تحقیق به دنبال یافتن الزامات یک پلتفرم نرم افزاریِ جامع برای شهر موزد مطالعه و یافتن چالش های اصلی و مشکلات تحقیق باز در توسعه نسل چنین سیستم عامل هایی است. نتایج این مطالعه نشان داد که پلتفرم های موجود در پروژه های هوشمندسازی شهرهای دنیا، دارای معایبی است و ما را به توسعه یک پلتفرم مرجع نوین هدایت می کند. چهار جزء اصلی این پلتفرم مرجع عبارت است از: CPS، IoT، BD و رایانش ابری. این الگوی جدید می تواند به عنوان پلتفرم مرجع توسط شرکت های مهندسی داخل طراحی و بومی سازی شود. بر اساس نظر کارشناسان پلتفرم نرم افزاری جامع برای مدیریت هوشمند شهر کرمان که می بایست در سیستم مدیریت هوشمند شهر مستقر باشد، وجود ندارد. نبود پلتفرم معماری جامع در این شهر باعث شده داده های تولید شده توسط سنسورهای معدود نتواند عملاً مورد استفاده قرار بگیرد. ده عامل از توسعه سریع چنین پلتفرم هایی در هوشمندسازی این شهر جلوگیری می نماید که بایستی مد نظر شرکت های طراحی کننده آنها قرارگیرد. این مشکلات عبارت است از: حریم خصوصی، مدیریت داده ها، ناهمگونی، مدیریت انرژی، ارتباطات، مقیاس پذیری، امنیت، کمبود آزمایشگاه، مدل های شهری و نگهداری پلتفرم.

شهر به عنوان کلیتی بهم پیوسته،به سازمانی مقتدر با مدیریتی یکپارچه نیازمند است. تعدد مدیریت و ناهماهنگی سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی متولی امورشهری از چالش های مدیریت کلانشهری تهران است.هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر در عدم تحقق یکپارچگی مدیریت کلان شهر تهران می باشد. پژوهش حاضر کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. جمع آوری داده ها با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی پیمایشی (توزیع پرسشنامه) است و برای تحلیل از تکنیک های روش عاملی بهره گیری شده است. جامعه آماری 30 نفراز کارشناسان خبره مباحث مدیریت شهری تهران انتخاب گردیده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که با تکیه بر روش تحلیل عاملی تعداد 5 عامل از 52 شاخص و جمعا 66/5درصداز واریانس را تبین می کند.همچنین نتایج به دست آمده نشانگر این است که مولفه اول کسب درآمد شهرداری از طریق تراکم فروشی و ساخت و سازهای انبوه 0/749موله دوم توسعه بیش از حد صنایع در محدوده بلافصل شهری و تخطی از قوانین0/909، مولفه سوم تعدد مراکز تصمیم گیری در مسائل شهری و تداخل وظایف آنان 0/829،مولفه چهارم کمبود سرانه های فرهنگی و اجتماعی در اغلب مناطق شهری(تعداد سینما،کتابخانه)0/970و مولفه پنجم رویکردهای سنتی در مواجه با حل مشکلات زیر ساختی و کالبدی شهر از جمله بزرگراه سازی و احداث پل های طبقاتی 0/854موثرترین عوامل درعدم تحقق یکپارچگی از دید مدیران و کارشناسان شهری شناسایی شده است.

توسعه روزافزون جامعه شهری متأثر از رشد بی رویه جمعیت و مهاجرت، به ساخت و سازهای بدون برنامه ریزی وگسترش مهار نشدنی آن منجرگردیده و تغییرات زیادی را در ساختار فضایی شهرها موجب شده است. ازاین رو لزوم هدایت آگاهانه و سازماندهی اساسی و طراحی فضایی زیستی مناسب را صد چندان نموده و همچنین، تغییرات بنیادی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، دگرگونی های وسیعی را در ساختار فضایی مجتمع -های زیستی طلب م ی نماید. شکی نیست که چنین تحولاتی نمی تواند بدون برنامه ریزی شهری و هدایت مؤثرشهرسازان پیش رود. برنامه ریزان شهری و منطقه ای با تکیه بر فرمول بندی، در تنظیم برنامه ها و اتخاذ سیاست ها، نیاز مداوم و پیوسته به کسب و دریافت اطلاعات دارند . برنامه ریزی و طراحی شهری از شناخت تا طراحی و اجرای برنامه های شهری نیازمند اخذ اطلاعات سریع، صحیح، دقیق و به هنگام از محله، شهر و منطقه می باشد. تاکنون عناصر کارتوگرافیکی (گراف، هیستوگرام, نقشه, عکس، عکس هوایی، تصویر ماهواره ای، نقشه عکسی یا تصویری و سامانه های اطلاعات جغرافیایی ) به عنوان ابزار اصولی به تأمین اطلاعات صحیح و معرفی امکانات و محدودیت های شهر و منطقه کمک نموده و بستر برنامه ریزی و طراحی شهری را فراهم می کرده است. دانش کارتوگرافی طی سال های اخیر متأثر از الکترونیک، ماهواره و اتوماسیون در آستانه تحولی بنیادی قرارگرفته است و علاوه بر نقش تعیین کننده شبیه سازی به تکنیکی بی نظیر، در مدل سازی (طرحی برای آینده ) به منظور طراحی و برنامه ریزی و آزمون فرایندها و تجزیه و تحلیل نتایج قبل از اجرا تبدیل گردیده است. هدف این مقاله، پژوهشی است تا تأثیر اتوماسیون را در تحول کارتوگرافیک و تبدیل آن به تکنیکی برجسته و مؤثر در برنامه ریزی شهری و منطقه ای تبیین و به ارائه الگویی مناسب به پردازد

یکی از اهداف مدل رقومی ارتفاع تولید نقش ه ه ای توپوگرافی است که نشان دهنده عوارض طبیعی اعم از رودخانه ها، دریاچه ها، کوه ها و عوارض مصنوعی مانند شهرها، جاده ها و پل ها بوده و در مطالعات زیرساختی و استراتژیک از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از تصاویر ماهواره ای یکی از راه های استخراج مدل های رقومی ارتفاع می باشد. هدف از این مطالعه بررسی نحوه استخراج مدل رقومی ارتفاعی تولید شده از تصاویر سنجنده پریسم همراه با فایل کمکی چندجمله ای منطقی موسوم به RPC می باشد . به منظور نیل به اهداف مطالعاتی از تصاویر ماهواره ای با بهره گیری از روش اکتشافی با تکنیک سنجش از دور استفاده شده است. تصاویر استریو ماهواره استر اخذ شده در تاریخ 2010/05/21 میلادی مورد استفاده قرار گرفته است، همچنین برای ارزیابی مدل رقومی ارتفاع از تصاویر استریو سنجنده پریسم که در تاریخ 2009/08/07 میلادی اخذ گردیده، استفاده شده است. نتایج نشان داد که RMSE  به عنوان شاخص خطا برای مدل رقومی ارتفاع استخراج شده از PRISM ، ASTER به ترتیب 3/66 و 6/8 متر می باشد. نتایج به دست آمده از انحراف معیار پیکسل های تصاویر استریو سنجنده پریسم در جهت طولی1/9 متر و در جهت عرضی 2/3 متر و فاصله پیکسل های مدل رقومی ارتفاعی 3 متر می باشد. که دقت مدل رقومی ASTER کمتر از اندازه پیکسل ها یعنی کمتر از 15 متر می باشد، یعنی در جهت طولی 6 متر و در جهت عرضی 7 متر در پیکسل است که در مجموع 13 متر می باشد. نتایج خطای انحراف معیار منطبق بر نتایج RMSE بود که تأیید کننده مدل رقومی ارتفاعی PRISM است. بنابراین دقت مدل رقومی استخراج شده از تصاویر سنجنده PRISM بالاتر از ASTER می باشد. پیشنهاد می شود در کل مرزهای کشور از مدل رقومی ارتفاعی با دقت بالا که با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی تولید شده از تصاویر استریو سنجنده پریسم از ماهواره آلوس که همراه با فایل های ضرایب منطقی چندجمله ای ( RPC ) برای تصحیح هندسی تصاویر می باشد، استفاده شود .

مقدمه: انسان همواره با زلزله به عنوان مخاطر ه ای طبیعی در طول تاریخ مواجه بوده است و زیان های فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی فراوانی را بر اثر آن متحمل شده است. بهترین راه مقابله با این تهدید، ایجاد و حفظ آمادگی است که یکی از راهکارهای اساسی، آگاهی از درجه آسیب پذیری شهر در مقابل آن است. روش: معیارهای مختلفی در مدل سازی آسیب پذیری شهر دخیل هستند که اکثر آنها ماهیت مکانی دارند، لذا مدل سازی آسیب پذیری یک مسئله ارزیابی چندمعیاره مکانی می باشد. در این تحقیق 11 شاخص آسیب پذیری توسط کارشناسان و مطالعه تحقیقات گذشته استخراج شد و مدل سازی در شرایط عدم قطعیت با استفاده از منطق فازی و ترکیب خطی وزن دار صورت پذیرفت. نتیجه گیری: با توجه به اینکه نزدیک به 70 درصد ساختمان های شهر بابل از آسیب پذیری متوسط به بالا برخوردارند، می توان شهر بابل را شهری آسیب پذیر در مقابل زلزله دانست که باید اقدامات اساسی مدیریت بحران قبل وقوع زلزله در دستور کار مسئولان مربوطه قرار بگیرد

امروزه توسعه ی پایدار منطقه ای مفهومی است که تحت تأثیر ارتقاء شاخص های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و مدیریتی قرار داشته و در راستای تحقق این مفهوم اولین گام شناسایی محدودیت ها و چالش های پیش روی منطقه می باشد. همچنین امنیت به عنوان مهمترین پیش نیاز دست یابی به شاخص های توسعه ی پایدار تلقی می گردد. با توجه به اهمیت نقش امنیت در توسعه ی پایدار منطقه ای، هدف از پژوهش حاضر شناسایی چالش های پیش روی توسعه ی پایدار منطقه ی لواسانات با تأکید بر معیارهای پدافند غیرعامل می باشد. در این راستا، روش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می باشد که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار Amos استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مسئولان، مدیران و کارشناسان حوزه ی پدافند غیرعامل منطقه ی لواسانات بوده و حجم نمونه بر اساس روش دلفی هدفمند 100 نفر تعیین شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهمترین چالش های پیش روی توسعه ی پایدار منطقه ای با تأکید بر معیارهای پدافند غیرعامل در منطقه ی لواسانات به ترتیب عبارتند از متغیرهای مدیریتی، زیست محیطی، طرح های توسعه و اجتماعی-فرهنگی که ارزش ضریب آنها بر مبنای مدل ساختاری 81/0، 75/0، 68/0 و 52/0 می باشد. همچنین در بین متغیرهای فرعی مهمترین چالش ها مربوط به متغیرهای نبود نظام یکپارچه ی مدیریت و برنامه ریزی در فرایند مدیریت منطقه و نارسایی در ارتباطات میان سازمانی به منظور مشارکت حداکثریِ سازمان های مرتبط، تخریب بیش از حد محیط زیست در راستای سودآوری منطقه، اعتقاد و استفاده از الگوهای سنتی و عدم پذیرش فرهنگ الگوهای نوین مدیریت بوده که به ترتیب ضریب مدل ساختاری برای آنها 91/0، 89/0 و 83/0 محاسبه شده است.

امروزه مفهوم توسعه ی پایدار شامل فرایندی است که ارتقای شاخص های مختلف اقتصادی، اجتماعی، کالبدی-زیست محیطی و فناوری با تأکید بر رویکرد آینده نگری را موجب می گردد. از طرفی پیش نیاز دست یابی به توسعه ی پایدار یک منطقه و آسایش شهروندان تحقق شاخص های امنیت می باشد که در این راستا رویکرد پدافند غیرعامل به عنوان یکی از مهمترین الگوهای دست یابی به امنیت و به تبع آن تحقق توسعه ی پایدار محسوب می گردد. با توجه به اهمیت امنیت و نقش آن در توسعه ی پایدار، هدف از تحقیق حاضر ظرفیت سنجی توسعه ی پایدار منطقه ی لواسانات بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل می باشد. روش تحقیق مطالعه ی حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی بوده که به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از مدل تحلیل عاملی Q و آزمون آماری T تک نمونه ای استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مسئولان، مدیران و کارشناسان حوزه ی پدافند غیرعامل منطقه ی لواسانات و ساکنان این منطقه می باشد که حجم نمونه ی گروه اول 100 نفر بر اساس روش دلفی و حجم نمونه ی ساکنان 384 نفر بر اساس روش کوکران تعیین شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که منطقه ی مورد مطالعه از منظر توسعه ی پایدار بر مبنای رویکرد پدافند غیرعامل دارای کاستی های اساسی در ابعاد مختلف زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، دسترسی و مدیریتی می باشد. در این راستا بر اساس مدل کیو سه الگوی مدیریت سیستمی و یکپارچه، حفاظت از محیط زیست و تأکید بر الگوی بومی-سنتی و برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی به منظور تحقق توسعه ی پایدار منطقه بر مبنای رویکرد پدافند غیرعامل پیشنهاد گردیده است که به ترتیب مقدار ویژه ی آنها 714/3، 285/2 و 649/1 می باشد.

مسئله ای که امروزه مدیریت حریم کلانشهرها با آن روبه رو هستند، وجود تفرق های مدیریت شهری، عدم هماهنگی بین سازمانهای خدماتی در عرصه های برنامه ریزی، سیاست گذاری، نظارت، اجرا و غیره است. در این راستا، مدیریت یکپارچه شهری به عنوان یک نهاد مدیریتی فراگیر و درگیر با موضوعات و پدیدههای بسیار گسترده و متنوع شهر و شهرنشینی ضروری است تا نهایتا دستیابی به توسعه پایدار در حریم کلانشهر مشهد میسر گردد، تا تفرق در سطوح مختلف سیاسی، فضای، عملکردی، اجتماعی، اقتصادی و غیره به حداقل ممکن برسد. این پژوهش به سبب اهمیت اساسی موضوع با روش توصیف- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی تدوین شده است. هدف از این پژوهش بررسی انواع تفرق ها و تاثیر آنها بر مدیریت یکپارچه حریم کلانشهر مشهد می باشد. جامعه اماری مشتمل بر 35 از متخصصان، کارشناسان، اساتید دانشگاه و خبرگان جامعه بوده است. برای تجزیه و تحلیل یافته ها از روش دیمتل و ویکور فازی بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از تصمیم گیریهای چنده معیاره نشان میدهد که معیار تفرق در بسترها و امکانات مدیریت شهری با کسب امتیاز 0.491 به عنوان اثرگذارترین تفرق پیش روی مدیریت یکپارچه شناسایی شد و از سوی دیگر تفرق قلمرویی به عنوان اثرپذیرترین معیار پیش روی مدیریت یکپارچه حریم کلانشهر مشهد می باشد.

نتایج ارزیابی آسیب شناسی از پهنه های لرزه خیز در فضای سرزمینی حاکی از تمرکز قابل توجهی از فضاهای سکونتی بویژه شهرها است.از سوی دیگر تجارب مدیریت بحران ناشی از مخاطرات زلزله در کشور نیز نشانگر ناکارآمدی در آسیب شناسی و حفاظت از فضاهای شهری و کاهش خشارات اقتصادی و انسانی بوده است. از این رو یکی از الگوهای مطلوب در شناخت، تحلیل و کاهش خسارات در فضاهای شهری بکارگیری چارچوب ساختاری و کارکردی پدافند غیر عامل است. در بسیاری از پژوهشهای اخیر موضوع کاهش خسارات ناشی از زلزله در قلمرو حوزه کالبدی_فضایی به منظور افزایش مقاومت بنا در برابر زلزله بوده است. در حالیکه این پژوهش با شناخت مولفه های محیطی، کالبدی_ فضایی، اجتماعی، اقتصادی و شاخص های اثرگذار در هر مولفه (45 شاخص) آسیب شناسی و پهنه های خطرپذیر ناشی از زلزله را به صورت جامع و مطلوب تعیین و بر اساس آن استراتژی های کاهش خطر را باز تعریف ساخته است. بعبارت دیگر با شناخت و تحلیل مفهومی بنیادی شبکه تهدید و حلقه مخاطره با رویکرد پدافند غیرعامل در ارزیابی و آسیب پذیری از زلزله در کلان شهر کرمانشاه نسبت به تشکیل ساختار پایگاه اطلاعاتی مورد نیاز در محیط نرم افزاری مناسب، سیاست گذاری مناسب و اقدامات مدیریت بحران شهری متناسب با مخاطره زلزله طرح ریزی می شود.

با وقوع انقلاب صنعتی روند توسعه شهرنشینی در دهه های اخیر ، فزونی یافته و باعث تقدم شهرنشینی بر شهرسازی شده است. شواهد نشان می دهد که در دهه های اخیر شهرها به صورتی بی برنامه رشد کرده و محدوده های شهری به چندین برابر وسعت اولیه خود رسیده اند.گسترش بی رویه و کنترل نشده شهرها،آسیب زیادی به بافت شهر از لحاظ انسجام فضایی و هم چنین پراکندگی مناسب خدمات وارد کرده است. به همین خاطر برنامه ریزان و سیاست گذاران در سراسر جهان تلاش می کنند تا با شناخت الگوی توسعه کالبدی شهر، رشد آن را در راستای توسعه پایدار شهری هدایت و مدیریت کنند. شهر ملایر نیز در طی 4 دهه، مستثنی از این حادثه عظیم شهرنشینی نبوده است. این تحقیق به صورت پیمایشی و توصیفی-تحلیلی با بهره گیری از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن و تراکم و نیز با به کارگیری نقشه های موجود و عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ایی، به تجزیه و تحلیل چگونگی توسعه فیزیکی شهر وتعیین پهنه ها و محلات شهری با هدف ساماندهی الگوی فیزیکی توسعه و توسعه درونی شهر ملایر می پردازد. براساس نتایج حاصل از یافته های تحقیق، باتوجه به گسترش شکاف عمیق بین ارزش آنتروپی ناشی از رشد افقی و اسپرال شهری، طی دهه های مختلف که خود متأثر از رشد قطاعی شهر می باشد، الگوی توسعه تمرکز درون بافتی با استفاده از افزایش تراکم ساختمانی و الگوی گسترش قطاعی- پیوسته، با توجه به محدودیت فیزیکی به دلیل عوامل طبیعی و وجود زمینهای کشاورزی، به عنوان الگوی توسعه آتی شهر پیشنهاد شده است.

  یکی از مهمترین دغدغه های برنامه ریزان شهری، نحوه تخصیص منابع و خدمات شهری به صورت عادلانه در سطح مناطق مختلف شهر بر حسب نیازهای جامعه شهری می باشد. این مقاله با هدف برنامه ریزی راهبردی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی در سطح مناطق مختلف کلانشهر اهواز تدوین شده است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی بوده و از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره تاپسیس و از کاربست مدل ترکیبیSWOT-AHP استفاده شده است. یافته ها بر اساس مدل تاپسیس نشان می دهد که مناطق چهار، سه و یک بیشترین خدمات را به خود اختصاص داده اند و در وضعیت بهتری نسبت به سایر مناطق گرفته اند. از سوی دیگر نتایج حاصل از مدل ترکیبی نشان می دهد که راهبرد so با امتیاز نهایی 0.265 بیشترین تأثیر را در میان عوامل قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها داشته و راهبرد غالب در منطقه مورد مطالعه از نوع تهاجمی می باشد و نمودار تحلیل حساسیت نشان می دهد استراتژی راهبردی SO بیشترین حساسیت و استراتژی راهبردی WO کمترین حساسیت را دارد.

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی بازآفرینی برای ارتقای تاب آوری شهری سنندج مورد مطالعه قرار گرفته است. نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی – تحلیلی است. جمع آوری داده ها میدانی مبتنی بر پرسشنامه محقق ساخته بوده و برای تحلیل داده ها از تحلیل فریدمن، همبستگی و تی تست استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد میانگین شاخص های باز آفرینی در شهر سنندج با ٩٩/2، پایین تر از حد متوسط است. همچنین نتایج همبستگی کانونی نشان می دهد که در بین ابعاد بازآفرینی شهری به صورت کلی بعد اجتماعی با 34 درصد، بعد کالبدی با 27 درصد، بعد اقتصادی 24 درصد و بعد محیط زیستی 15 درصد در تاب آوری شهری اثر گذار بوده است. همچنین تحلیل مسیر نشان داد که بعد کالبدی با وزن 362/0 بیشترین اثرگذاری،بعد نهادی با وزن 278/0 کمترین اثر گذاری را دارند. الگوی پیشنهادی توانمندسازی و بازآفرینی شهری تاب آور باید بر پایه اصول توسعه پایدار و اجتماع مدار، فقرزدا و توانمندساز و برنامه ریزی راهبردی استراتژیک و عملیاتی با حکمروایی گفتمانی، مشارکتی و شراکت عمومی خصوصی عدالت مبنا با رویکرد ظرفیت سازی نهادی اجتماع محور و توسعه درون زا باشد.

مقدمه مفهوم تاب آوری اجتماعی در مناطق شهری مفهومی پیچیده و چندوجهی است که توسط طیف وسیعی از مطالعات برجسته شده است. بوئری بر اهمیت تقویت هویت و فرهنگ محلی برای افزایش تاب آوری جامعه تأکید می کند، در حالی که ایکین بر نیاز به در نظر گرفتن تأثیر نیروهای اجتماعی و سیاسی در پویایی آسیب پذیری شهری تأکید می کند. لوکاس نقش برنامه ریزی شهری را در ارتقای انسجام اجتماعی و تاب آوری جامعه، به ویژه در محله های چندقومی، بیشتر بررسی می کند. در نهایت یک چارچوب عملیاتی برای درک مکانیسم هایی که سیستم های فضایی را هدایت می کنند، با تمرکز بر نقش سرمایه اجتماعی و دسترسی حمل ونقل در شکل دهی تاب آوری مناطق شهری ارائه می کند. این مطالعات در مجموع بر نیاز به رویکردی جامع برای ایجاد تاب آوری اجتماعی در مناطق شهری تأکید می کنند؛ رویکردی که تأثیر متقابل عوامل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را در نظر می گیرد. امروزه، آسیب پذیری بافت های شهری در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی، تبدیل به یک از دغدغه های اصلی برنامه ریزان و مدیران شهری در سال های اخیر شده است. توانمندسازی اجتماع ساکن در بافت های ناکارآمد سطح تاب آوری آن ها را در مقابل مخاطرات طبیعی و انسانی بهبود می بخشد. این توانمندی می تواند جنبه های مختلفی از جمله اقتصادی، اجتماعی و کالبدی باشد. هدف پژوهش واکاوی تاب آوری اجتماعی و اثر بازآفرینی در ارتقای تاب آوری است. وقوع مخاطرات انسانی و طبیعی زندگی اجتماعی شهروندان را تحت تأثیر قرار می دهد که این امر در مناطق خاص شهری از جمله بافت فرسوده، حاشیه ای و با هسته های روستایی در شهرها بسیار قابل توجه است، چرا که این بافت ها به دلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی خاص در مرز شکنندگی هستند و بروز کوچک ترین مخاطرات انسانی و طبیعی آسیب پذیری این مناطق را دوچندان می کند.  مواد و روش هاپژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی تحلیلی است. جمع آوری داده ها و اطلاعات به روش اسنادی و میدانی (پرسش نامه محقق ساخته) انجام شد. تعیین حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران در پرسش نامه شهروندان (384 خانوار) به صورت خوشه ای چندمرحله ای در سطح بلوک ها انجام گرفت. خوشه ای چندمرحله ای به این صورت است که خوشه ها در سطح مناطق، محلات و بلوک ها به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل های آماری، تی تست تک نمونه ای و رگرسیون خطی استفاده شد. نتایج پایایی با فرمول آلفای کرونباخ برای تمام سازه ها بالای 0/73 بوده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که ابزار اندازه گیری از صحت سازگاری درونی خوبی برخوردار است. این مقاله مستخرج از رساله دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری با عنوان «ارزیابی شاخص های بازآفرینی شهری در تاب آوری شهر پایدار، مورد مطالعه شهر سنندج»، به راهنمایی جناب آقای دکتر مهدی مدیری و جناب آقای دکتر رحیم سرور، در دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات (تهران) است. یافته هاوضعیت تاب آوری اجتماعی در شهر سنندج متفاوت است، به طوری که در چهار بافت تاریخی، فرسوده میانی، حاشیه ای و هسته های روستایی شاخص های تاب آوری اجتماعی در کل از شرایط نامطلوبی برخوردار هستند. میانگین همه شاخص ها به جز شاخص سرمایه اجتماعی در همه موارد پایین است. در بین بافت های چهارگانه مورد مطالعه شهر سنندج، میانگین شاخص های تاب آوری اجتماعی در بافت تاریخی نسبت به بافت های دیگر مطلوب تر است و در مقابل در بافت حاشیه ای میانگین شاخص های تاب آوری اجتماعی در سطح نامطلوبی است. در بین شاخص ها نیز سرمایه اجتماعی در بافت های تاریخی، فرسوده میانی و هسته های روستایی نسبت به شاخص های دیگر در شرایط مطلوب تری قرار دارد و در مقابل شاخص عدالت اجتماعی با میانگین های 2/37 در بافت تاریخی، 2/31 در بافت فرسوده میانی، 2/62 در بافت حاشیه ای و 2/42 در بافت روستایی در شرایط نامطلوبی قرار دارد. همچنین نتایج بررسی ها نشان می دهد بیشترین اثر طرح های بازآفرینی در ارتقای تاب آوری اجتماعی در بافت های تاریخی (31/251) و فرسوده (18/152) نسبت به بافت های حاشیه و روستایی بیشتر اثرگذار بوده است. نتیجه گیریتاب آوری اجتماعی توانایی افراد و جوامع برای سازگاری با چالش های اجتماعی، اقتصادی و محیطی و بهبود آن هاست که انواع مختلفی از تاب آوری، مانند فیزیکی، ذهنی، عاطفی، و اجتماعی را نیز دربرمی گیرد. عملیاتی شدن اقدامات بازآفرینی برای بهبود تاب آوری ساکنان کم درآمد به شدت تحت تأثیر پویایی های توسعه شهری و زیرساخت های مدنی در هر محله است. طرح های بازآفرینی شهری با رویکرد کالبدی در بافت های شهری، به تنهایی قادر به ارتقای تاب آوری اجتماعی محلات ناکارآمد نیستند؛ برای اینکه نتایج بررسی ها نشان می دهد محلات ناکارآمد سنندج علاوه بر ناپایداری کالبدی و کمبود خدمات زیرساختی با مسائل و آسیب های اجتماعی، روانی و اقتصادی زیادی مواجه است، به طوری که موقعیت کوهستانی سنندج، وجود گسل های پیرامونی، شیب تند محدوده شهر، وجود رودخانه در محدوده شهر به همراه ساخت و سازهای غیر اصولی باعث شده که شهر سنندج آسیب پذیری زیادی داشته باشد. از سوی دیگر، مهاجر بودن جمعیت ساکن، پایین بودن سطح آموزش و تحصیلات، فقر، پایین بودن سطح درآمدی و اشتغال، آسیب پذیری اقتصادی و اجتماعی را نیز در محدوده بافت های ناکارآمد (بافت فرسوده، حاشیه ای، هسته روستایی و تاریخی) در مناطق 1، 4 و 5 شهر سنندج افزایش داده است. بنابراین موارد یادشده باعث شده که سطح مشارکت، توان اقتصادی، اعتماد و احساس هویت در جامعه ساکن بافت های ناکارآمد پایین باشد. بنابراین وضعیت ابعاد بازآفرینی شهر سنندج ضعیف ارزیابی می شود. در بین بافت های چهارگانه مورد مطالعه شهر سنندج، میانگین شاخص های تاب آوری اجتماعی در بافت تاریخی نسبت به بافت های دیگر مطلوب تر است و در مقابل در بافت حاشیه ای میانگین شاخص های تاب آوری اجتماعی در سطح نامطلوبی است. تجارب دنیا در این خصوص به سرمایه گذاری در بخش آموزش، مشارکت مدنی و تقویت زیرساخت های تاب آوری جوامع و افراد در این زمینه تأکید کرده است. همچنین تنوع بخشی به اقتصاد و داشتن اقتصاد چندبعدی به جای اقتصاد تک بعدی در شهرهای مبدأ می تواند اقدامی مؤثر برای کاهش مخاطرات باشد. در کنار این راهکار، آموزش و آگاهی رسانی در جوامع محلی نیز مؤثر است و سبب توانمندسازی ساکنان می شود. بنابراین در این زمینه ضرورت دارد نظام اطلاع رسانی تقویت شود و تشکل های مردمی و نهادهای محلی شکل بگیرند تا در مواقع بحران با همراهی و همکاری یکدیگر به نظم دهی در شهرها اقدام کنند. همچنین، افزایش دسترسی به خدمات متنوع در جوامع هدف این برنامه می تواند راهکار مناسبی باشد. در اسناد ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های شرکت بازآفرینی شهری ایران باید از موازی کاری و پراکنده کاری در زمینه سیاست گذاری و مدیریت پدیده مدیریت اسکان بکاهد و سیاست و احکام موجه از جمله سیاست های حمایتی مشارکتی و توانمندسازی را در پیش بگیرد. 

طرح جامع شهر تهران در سال 1386 مصوب و طرح تفصیلی شهر تهران در سال 1392 مصوب شده است و طبیعتاً می بایست طرح تفصیلی شهر در قالب طرح جامع و با حداقل تغییرات پهنه های اصلی تهیه می شده است. اما بررسی های انجام شده حاکی از تغییر نزدیک به 20 درصدی پهنه های طرح جامع در طرح تفصیلی مصوب شهر تهران است. این تغییرات باعث پیامدهای مختلف از جمله افزایش جمعیت، کاهش سرانه های خدماتی، افزایش ترافیک و.. خواهد شد. مقایسه میزان عدم انطباق بین طرح تفصیلی و طرح جامع، در بین مناطق شهر تهران نشان داده است که منطقه 4 با 2052 هکتار تغییر (33% پهنه های طرح جامع) بیشترین میزان تغییرات را دارا بوده است. در همین راستا تحقیق حاضر به دنبال بررسی وضعیت تغییرات پهنه ها و زیر پهنه های طرح جامع در طرح تفصیلی منطقه 4 و پیامدهای آن می باشد. نتایج تحقیق نشان داده است که در بین پهنه های چهارگانه منطقه 4؛ پهنه مختلط با 996 هکتار بیشترین میزان تغییر را داشته است. از طرفی بیشترین تغییرات نیز با 824 هکتار به پهنه مسکونی منجر شده است. این تغییر و تحولات درمجموع نزدیک به 470 هزار نفر به ظرفیت سکونتی منطقه افزوده اند (صرفاً ظرفیت سکونت و بدون تأمین خدمات). در مقیاس کلان تر میزان پهنه مسکونی در طرح جامع 2243.4 بوده است که این میزان در طرح تفصیلی به 2517.3 هکتار رسیده است. این افزایش ظرفیت جمعیت پذیری در آینده باعث سکونت افراد زیادی در منطقه 4 با کمترین میزان سرانه های خدماتی خواهد شد. علاوه بر تراکم جمعیت، کاهش سرانه ها، ترافیک، آلودگی هوا و سخت شدن مدیریت بحران در این منطقه خواهد شد که همگی پیامد تغییر پهنه و ضوابط طرح جامع در طرح تفصیلی می باشد.