تحلیل محتوای تولیدات علمی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف: علم سنجی شاخه ای از مطالعات کتابداری است که نقش مهمی در مدیریت منابع پژوهشی، بهبود بهره وری و ارتقای کیفیت پژوهش ها ایفا می کند. این علم با هدف اندازه گیری و تحلیل فعالیت های علمی پژوهشی، امکان ارزیابی کمی و کیفی تولیدات علمی، شناسایی روندهای پژوهشی، تعیین اولویت های تحقیقاتی و ارزیابی اثربخشی سیاست های علمی را فراهم می آورد. این مطالعه با هدف بررسی و ارزیابی تولیدات علمی حوزه موضوعی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در بازه زمانی سال 1351 ه.ش تا سال 1400ه.ش انجام گرفته است. روش: حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش از 807 عنوان کتاب تشکیل شده است که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در حوزه موضوعی تاریخ پزشکی در بازه زمانی سال 1351 ه.ش تا سال 1400ه.ش نمایه شده اند. یافته ها : یافته های پژوهش نشان می دهد، در مجموع 807 کتاب توسط 1512 نویسنده تالیف شد. از نظر توزیع جنسیت 23/8 درصد زن و 76/2 درصد مرد و از نظر ملیت نویسندگان، 1304 نفر ( 86/24 درصد) ایرانی و 208 نفر (13/76 درصد) خارجی بودند. یوسف بیگ باباپور، محمد مهدی اصفهانی و فرید قاسملو، پرتولیدترین نویسندگان ایرانی و حکیم محمد سعید، ماکس مایرهوف، احمد عیسی بک و روی پورتر فعالترین نویسندگان خارجی بوده اند. محمد ابراهیم ذاکر با مشارکت در ترجمه 31 کتاب، علی اکبر ولایتی با مشارکت در ترجمه 23 کتاب و احسان مقدس با مشارکت در ترجمه 12 کتاب به عنوان فعالترین مترجم این حوزه شناخته می شوند. احسان مقدس و محمدمهدی اصفهانی با تصحیح 42 و 41 کتاب پرتولیدترین مصححان بوده اند. انتشارات موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل با انتشار 149 کتاب و 18/46درصد و انتشارات چوگان با 66 کتاب و 8/17 درصد، در صدر جدول انتشارات داخلی قرار دارند. انتشارات «دانشگاه یوهان وولفانگ گوته، بریل و پارتنون» پرتولیدترین انتشارات خارجی بودند. بیشترین موضوع مورد تحقیق، حوزه تصحیح متون کهن و قدیمی پزشکی با 33/45 درصد (270 کتاب) بوده است. شهرهای تهران با مشارکت در تولید 489 عنوان کتاب (تقریبا 61 درصد)، قم با مشارکت در تولید 25 عنوان کتاب (3/09 درصد) و تبریز با مشارکت در تولید 17 عنوان کتاب (2/10 درصد) پرتولیدترین شهرها بودند. زبان های فارسی با 472 مورد (58/48 درصد)، عربی با 217 مورد (26/88 درصد) و انگلیسی با 58 مورد (7/18 درصد) به ترتیب بیشترین زبان های مورد استفاده در تالیف کتب به شمار می روند. دو زبان فارسی و عربی در نگارش بیش از 85 درصد از کتب نقش داشته اند. نتیجه گیری : با توجه به تحلیل محتوای تولیدات علمی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در ایران، می توان نتیجه گرفت که این حوزه پژوهشی در کشور دارای سابقه ای قابل توجه است و بیشتر بر روی تصحیح متون پزشکی کهن متمرکز شده است. با این حال، برای ارتقای سطح بین المللی این پژوهش ها، نیاز به گسترش تولیدات به زبان های بین المللی و تمرکز بر موضوعات نوین مانند تاریخ پزشکی زنان و پزشکی سنتی احساس می شود.Content Analysis of Scientific Productions on the History of Medicine during the Islamic Period at the National Library and Archives of the Islamic Republic of Iran
Purpose: Scientometrics is a branch of library studies that plays an important role in managing research resources, improving productivity, and improving the quality of research. With the aim of measuring and analyzing scientific research activities, this science provides the possibility of quantitative and qualitative evaluation of scientific productions, identification of research trends, determination of research priorities, and evaluation of the effectiveness of scientific policies. This study has been carried out with the aim of investigating and evaluating the scientific productions of the Islamic history of medicine from 1972 to 2020. Method: This study is applied research conducted using quantitative content analysis. The statistical population of the study consists of 807 book titles indexed in the National Library and Archives of Iran in the subject area of medical history from 1972 to 2020. Findings: The research findings indicate that 807 books were authored by 1512 authors. Gender distribution shows 23.8% female and 76.2% male authors. Nationality-wise, 86.24% were Iranian and 13.76% were foreign. Yusuf Beig Babapoor, Mohammad Mahdi Isfahani, and Farid Ghasmelou were the most prolific Iranian authors, while Hakim Mohammad Said, Max Meyerhof, Ahmed Issa Bek, and Roy Porter were the most active foreign authors. Mohammad Ibrahim Zakir, Ali Akbar Velayati, and Ehsan Moghaddas were the most active translators, contributing to 31, 23, and 12 translated books, respectively. Ehsan Moghaddas and Mohammad Mahdi Isfahani were the most prolific editors, with 42 and 41 edited books, respectively. The Institute for the Study of the History of Medicine, Islamic Medicine, and Complementary Medicine (149 books, 18.46%) and Choogan Publications (66 books, 17.8%) led domestic publishers. Johann Wolfgang Goethe University, Brill, and Parthenon were the most prolific foreign publishers. The most researched topic was the correction of ancient and old medical texts, accounting for 33.45% (270 books). Tehran, with 489 titles (approximately 61%), Qom with 25 titles (3.09%), and Tabriz with 17 titles (2.10%), were the most productive cities. Among foreign cities, New York, London, Damascus, Frankfurt, and Paris had the highest share of publications. Persian with 472 titles (58.48%), Arabic with 217 titles (26.88%), and English with 58 titles (7.18%) were the most used languages in the compilation of books. Persian and Arabic were used in more than 85% of the books. Conc lusion: Based on the content analysis of scientific publications in the Medical History of the Islamic Period, this research field has a significant history in Iran, primarily focusing on the correction of ancient medical texts. To enhance the global impact of these studies, expanding publications in international languages and exploring novel topics, such as the history of women's medicine and traditional medicine, is essential.
تبلیغات
