مسئولیت اجتماعی شرکتی در کسب وکارهای خانوادگی: با تأکید بر پایداری و رویکردی بیبلیومتریک (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف: پایداری در دهه اخیر، توجه زیادی را در حوزه های مختلف از جمله رسانه ها، نهادها، سازمان های سیاست گذار ملی و بین المللی به خود جلب کرده است. همچنین ادبیات مسئولیت اجتماعی، به ویژه در شرکت های خانوادگی که ویژگی های منحصربه فردی دارند و آن ها را از سایر نهادهای خصوصی متمایز می کند، به تازگی گسترش سریعی را در رابطه با مفهوم پایداری تجربه کرده است و زمینه های پژوهشی متفاوت و جذابی را شکل داده است. این پژوهش در تلاش است تا با تجزیه وتحلیل بیبلیومتریک پژوهش های پیشین مسئولیت اجتماعی شرکتی در کسب وکارهای خانوادگی و ادغام آن با پایداری، به یکپارچه سازی مطالعات گذشته بپردازد و از این طریق، شکاف اقدام های پراکنده مسئولیت اجتماعی کسب وکارهای خانوادگی در صنایع مختلف را پوشش دهد. روش: روش این پژوهش، آمیخته و ترکیبی از روش کمی کیفی با رویکردی بیبلیومتریک و طراحی مدلی مبتنی بر چارچوب اِی دی اُ (پیشایندها، تصمیمات و نتایج) و تی سی اِم (نظریه، زمینه، روش) است. در این مطالعه برای تحلیل علم سنجی، از پایگاه داده اسکوپوس، بزرگ ترین پایگاه داده قابل اعتماد و مورد استفاده فراوان در پژوهش های علم سنجی بین سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ استفاده شد. از میان ۵۹۲ مقاله استخراجی، ۱۲۰ مقاله، پس از غربالگری اولیه، برای تحلیل علم سنجی انتخاب و وارد نرم افزار وی اُاِس ویور شد. در فاز عملیاتی پژوهش، برای حذف مقاله های نامرتب، از مدل پیشنهادی آیدن و همکاران (۲۰۱۷)، در چهار مرحله بهره گرفته شد: الف. شناسایی و استخراج مقاله های مرتبط؛ ب. غربالگری بر اساس عنوان و چکیده مرتبط با حوزه اصلی پژوهش؛ ج. غربالگری مجدد با بررسی مقدمه، نتایج و انتخاب مقاله های مرتبط؛ د. ارزیابی و بررسی مقاله های غربالگری، بر اساس هدف پژوهش و انتخاب ۳۶ مقاله نهایی. یافته ها: یافته ها نشان داد که علاقه به مسئولیت اجتماعی شرکتی در شرکت های خانوادگی پس از سال ۲۰۱۰ به طور چشمگیری گسترش یافته است. مطالعات آغازین ردپایی در پژوهش های اروپای غربی و آمریکای شمالی دارد؛ اما اکنون مرکز ثقل مطالعات به سمت آسیا و به ویژه مطالعات در کشورهایی با اقتصاد نوظهور یا پیشرفته نظیر چین، تغییر جهت داده است. این تحلیل نقش محوری مطالعات کمّی، به ویژه با روش های تحلیل رگرسیون را برجسته می کند و بسیاری از تحقیقات در این زمینه مبتنی بر آن هستند. نتیجه گیری: بر اساس مدل آیدن و همکاران با غربالگری ثانویه، یک مدل محقق ساخته از ۳۶ مقاله احصا شده، طراحی شد. نتایج نشان داد که سهم بیشتر پیشایندها در زمینه های مسئولیت اجتماعی شرکت عبارت اند از: توسعه پایدار، اهداف توسعه پایدار (SDG)، اخلاق و عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی. بسیاری از تصمیم ها در زمینه استراتژی های شرکتی با جهت گیری های بلندمدت و در سطح تصمیم های هیئت مدیره با تمرکز بر روش های مدیریت سود، ساختار مالکیت، افشای عملکرد محیطی، کوچک سازی، کاهش مشاغل، تنوع جنسیتی و سرمایه گذاری است. بررسی این پژوهش ها نشان می دهد که هدف این مداخله ها، افزایش شفافیت در افشای پایداری، تقویت رویکردهای مسئولانه و تنظیم سرمایه گذاری در راستای پایداری بوده که یکی از روندهای اصلی سال های اخیر است. علاوه براین، مطالعه کنونی، مشارکت های چشمگیری از شرکت های خانوادگی در کشورهای آسیایی مانند چین، کره جنوبی، روسیه، ترکیه و کشورهای اروپایی مانند لیتوانی، بلغارستان، جمهوری چک، استونی، لتونی، لهستان، اسلواکی، اسلوونی، بلاروس، اوکراین آلبانی، بوسنی و هرزگوین، کوزوو، مولداوی، مونت نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان قبرس، یونان، ایتالیا، پرتغال و کشورهای آمریکایی از جمله ایالات متحده آمریکا را برجسته می سازد. افزون بر موارد یاد شده، در این دسته از مقاله ها، نظریه هایی مانند نظریه ثروت اجتماعی – عاطفی، نظریه ذی نفعان، نظریه نهادی و دیدگاه مبتنی بر منابع، نظریه نونهادی، نظریه سرپرستی، نظریه نمایندگی، نظریه سیستم های هدف، نظریه رفتار برنامه ریزی شده و نظریه سیگنالینگ، بر مشارکت شرکت های خانوادگی در اقدام های مسئولیت پذیری شرکتی تأکید می کنند.Corporate Social Responsibility in Family Businesses: A Sustainability-Focused Bibliometric Approach
Objective
Sustainability has gained significant attention across various domains in recent decades, including the media, institutions, and national and international policymaking organizations. Concurrently, corporate social responsibility (CSR) literature has experienced rapid expansion, particularly about family businesses—entities distinguished by unique characteristics that differentiate them from other private organizations. This growth has created diverse and compelling research avenues at the intersection of sustainability and CSR. This study employs a bibliometric analysis to examine previous research on CSR in family businesses and its integration with sustainability, aiming to consolidate fragmented studies across industries while addressing gaps in the implementation of dispersed CSR practices among family enterprises.
Methods
The research adopts a mixed-methods approach, combining quantitative and qualitative techniques through Bibliometric analysis, utilizing the ADO-TCM framework (Antecedents, Decisions, Outcomes – Theory, Context, Methods). For the scientometric analysis, we extracted data from Scopus (1990–2023), the most comprehensive and reliable database for scientometric research. From an initial pool of 592 identified articles, 120 were selected for preliminary analysis using VOSviewer software. Following Aiden et al.’s (2017) model, we implemented a four-stage screening process: (a) identification and extraction of relevant articles, (b) title and abstract screening, (c) full-text review of introductions and results, and (d) final evaluation based on research objectives, yielding 36 core articles.
Results
Results indicate a substantial growth in CSR research focusing on family businesses since 2010. While early studies originated primarily in Western Europe and North America, the current research epicenter has shifted toward Asia, particularly to emerging and advanced economies like China. Quantitative methods dominate the field (accounting for 78% of studies), with regression analysis being particularly prevalent.
Conclusion
Our researcher-developed model, based on the secondary screening of the 36 articles, reveals that antecedents primarily concern CSR, sustainable development, SDGs, ethics, and socio-economic-cultural factors. Strategic decisions predominantly involve long-term corporate strategies and board-level decisions focusing on earnings management, ownership structure, environmental disclosure, downsizing, workforce reduction, gender diversity, and investment. These interventions aim to enhance sustainability disclosure transparency, promote responsible approaches, and align investments with sustainability, which represents a key recent trend. The study highlights significant contributions from family businesses across Asian (e.g., China, South Korea, Russia, Turkey), European (e.g., Lithuania, Bulgaria, Czech Republic, Poland), and American (particularly the United States) contexts. The research integrates multiple theoretical perspectives, including Socioemotional Wealth Theory, Stakeholder Theory, Institutional Theory, Resource-Based View, Neo-Institutional Theory, Stewardship Theory, Agency Theory, Goal Systems Theory, Theory of Planned Behavior, and Signaling Theory.
تبلیغات
