وحدت یا تعدد حق کسب و پیشه و تجارت و حق سرقفلی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
شناسایی «حق کسب و پیشه و تجارت» در قانون روابط استیجاری اماکن تجاری، موجب مطالبه پولی مضاف بر کرایه، تحت عنوان سرقفلی توسط موجران شد. با تغییر رویکرد نظام حقوقی کشور، به استناد مغایرت با حق مالکیت مؤجر و قاعده سلطه حمایت از «حق کسب و پیشه و تجارت» به استناد ماده واحده مصوب 15/8/1365ممنوع شد و از حق سرقفلی که مبتنی بر توافق طرفینی بود، صریحاً و رسماً حمایت شد. اما به استناد نظریه حق مکتسب، از «حق کسب و پیشه و تجارت» که قبلاً محقق شده بود، نیز حمایت شد. این تحولات موجب تحقق حق کسب و پیشه و تجارت و حق سرقفلی در بعضی از روابط استیجاری شد که منشأ اختلاف در نظریه های حقوقی و آرای قضائی شده است. در این مقاله وحدت یا تعدد این دو حق، به روش توصیفی – تحلیلی، از حیث تعریف، خاستگاه و کارکرد بررسی و ثابت شد هر چند این دو حق از حیث منشأ و شرایط متفاوت هستند، اما از حیث کارکرد واحدند. لذا در صورت وجود شرایط تخلیه، یا قواعد مسئولیت مدنی، چون هر دو حق به طور علی البدل دارای منافع واحد و یکسان برای دارنده است، ذیحق مستحق مطالبه قیمت حق واحد یا خسارت واحد است.Unity or plurality of the Right of Goodwill and the Right of Key Money
The Law of Leasing Commercial Real Estate initially recognized the "right of business and trade," enabling lessors to demand additional payments beyond rent, labeled as "goodwill." A subsequent shift in Iran’s legal system, prompted by conflicts with the lessor’s property rights and the rule of dominance, led to the prohibition of this right’s protection under a single-article law enacted on November 6, 1986. Instead, the right to goodwill, based on mutual agreement, gained explicit legal recognition. Nevertheless, the theory of acquired rights preserved the "right of business and trade" where it had already been established. This dual framework has allowed both rights to coexist in certain rental relationships, fueling divergent legal theories and judicial interpretations. Using a descriptive-analytical approach, this article examines the unity or plurality of these rights by analyzing their definitions, origins, and functions. The findings indicate that, despite distinct origins and conditions, the two rights share a unified function. Consequently, in scenarios involving eviction or civil liability—where both rights yield identical benefits—the beneficiary may claim compensation for a single right or damages, rather than both.
تبلیغات
