رویارویی با علوم جدید درمیان آثار و آرای سید اسدالله خرقانی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
ورود علوم جدید به ایران مانندِ ورود سایر دستاوردهای نوین غربیِ عصر قاجار، با واکنش های متفاوتی همراه بود. بخشی از این واکنش ها را، عالمان دینی ای نشان دادند که در آن زمان در جامعه ایرانی جایگاه ویژه ای داشتند؛ از همین رو مطالعه رویارویی این گروه با علوم جدید، به عنوان یکی از مهم ترین مظاهر تمدنی غرب، می تواند در شناختی عمیق تر از رفتار ایرانیان با پدیده های نوین حایز اهمیت باشد. یکی از این علما، سیداسدالله میرسلامی خرقانی (1254-1355ق) بود که از جوانی، فعالیت های اجتماعی داشت و در ادامه هم جزو سیاسیون زمان مشروطه و پس از آن به حساب می آمد. خرقانی با علوم جدید و برخی مفاهیم آن آشنایی پیدا کرد و از نتایج این علوم برای اثبات آرای دینی و اجتماعی خود، برای مثال در موضوع شرب مسکرات و تعدد زوجات بهره گرفت. البته، این به معنای پذیرش بدون چون و چرا و قید و شرط علوم جدید نبود، بلکه ضمن توصیه مسلمانان به استفاده از مزایای این علوم، به ویژه در روش های آن و تشکیک در پذیرفته ها و پیش فرض های علوم طبیعی قدیم، در جایی نیز به نقد علوم جدیدی می پرداخت که مشهورترین آن نسبت به نظریه تکامل یا فرگشت است. پژوهش حاضر کوشیده است، ضمن بررسی استدلالات، همراهی ها و انتقادهای خرقانی در برابر علوم جدید، با محوریت آثار برجای مانده از او و با نگاه برنقش و زمینه دغدغه های اعتقادی وی، به این پرسش نیز پاسخ دهد که آیا او به طور مشخص در جایگاه مخالف یا موافق علوم جدید قرار می گیرد یا می توان نگاهی دیگر داشت؟The Introduction of Modern Sciences into Iran and the Reactions of Religious Scholars: A Case Study of Sayyid Asadullah Kharaqani
The dissemination of modern sciences in Iran during the Qajar period represented one of the many encounters between Iranian society and Western modernity. Religious scholars, as prominent figures within the sociopolitical landscape of the time, responded in diverse and often complex ways. Among them, Sayyid Asadullāh Mīr-Salāmī Kharaqānī (1254–1355 AH/1838–1936 CE) presents a nuanced case. An active figure in social and political spheres, particularly during and after the Constitutional Revolution, Kharaqānī engaged critically with modern sciences. He drew selectively upon their findings to support religious and social arguments-addressing themes such as polygamy and the prohibition of intoxicants-while simultaneously maintaining a critical stance toward certain scientific doctrines, notably the theory of evolution. Kharaqānī encouraged the adoption of modern scientific methods and challenged the assumptions of traditional natural sciences, yet he refrained from embracing modern science unreservedly. This article examines Kharaqānī’s intellectual engagement with modern sciences, analyzing his extant works in light of his theological commitments. It argues for a nuanced reading that situates him neither strictly as a proponent nor an adversary of modern science, but as a reflective scholar navigating the intersection of tradition and modernity.
تبلیغات
