بررسی جایگاه شیعیان در تاریخ نگاری ائمه تا پایان قرن سوم هجری (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تاریخ ائمه از وجوه ممتاز تاریخ نگاری شیعیان به شمار می آید. نگره های هویت فرهنگی و اجتماعی و توجه به ساختارهای فکری تحول گرا در آن دیده می شود. این پژوهش، در پیِ اثبات نقش و جایگاه تاریخ نگاری ائمه در سه قرن نخست هجری در بین شیعیان است. بر اساس این تحقیق، تعداد 65 نفر درباره تاریخ ائمه تألیف نموده که بیشتر آنها از اصحاب ائمه بوده و از ایشان نقل کرده اند. تعداد تألیفات 191 اثر است که برخی از این آثار، تصحیح، ترجمه و چاپ شده، برخی به صورت پراکنده در آثار شیعی گزارش شده و برخی به صورت نسخه خطی نادر، موجود و برخی از آنها نیز مفقود و بخش کمی از آنها ناشناخته است و در روش، منابع و بینش، تحت تأثیر مکتب علمی کوفه و بصره و مدینه قرار دارند. عمده آثار، تک نگاری است، رویکرد روایی- اخباری دارد و گرایش های دیگر (حدیثی و کلامی) در آن دیده می شود. این آثار از نظر ارزش و اعتبار در یک سطح نیست و اخبار آنها در متون تاریخی و حدیثی اسلامی ادوار بعد دیده می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش ارزیابی کمی و تحلیل توصیفی و با بهره گیری از منابع اسلامی، انجام گرفته است.The Position of Shiʿites in the Historiography of the Imams until the End of the 3rd Century AH
The historiography of the Imams occupies a central position within early Shiʿite historical writing, shaped by evolving intellectual paradigms and communal identity concerns. This study investigates the emergence and development of this genre among Shiʿite scholars during the first three centuries of Islam, identifying 65 authors-primarily companions of the Imams-who composed approximately 191 works dedicated to the history of the Imams. While a portion of these works have been edited, translated, and published, others survive only as rare manuscripts, are scattered within broader Shiʿite compilations, or remain lost or unidentified. These historical writings were deeply influenced by the scholarly traditions of Kufa, Basra, and Medina and often adopted a monographic format with a predominant narrative-akhbārī (report-based) orientation, though elements of ḥadīth and kalām are also present. The historiographical value and credibility of these texts vary, but their influence persists in later Islamic historical and ḥadīth literature. Employing a combination of quantitative data and descriptive analysis, this study draws on a wide range of Islamic sources to reassess the scope and character of early Shiʿite historiography.
تبلیغات
