مبانی حفاظت از سکونتگاه های مرتبط با باغ های تاریخی در بیرجند (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
برخی سکونتگاه ها که در نزدیکی باغ های تاریخی شکل گرفته و توسعه یافته اند، دارای ارتباطی تاریخی با این باغ ها بوده اند؛ در واقع حیات اجتماعی، کالبدی، فرهنگی و اقتصادی این سکونتگاه ها با باغ های تاریخی پیرامونشان پیوند خورده بود. در ناحیه بیرجند، حضور تعداد زیادی سکونتگاه روستایی در نزدیکی باغ های تاریخی این امکان را به وجود می آورد که رابطه میان این سکونتگاه ها با باغ های تاریخی مورد مطالعه قرار گیرند. ارتباط سکونتگاه ها با باغ های تاریخی از آن دسته موضوعاتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ازآنجاکه این سکونتگاه های مستقر در ناحیه بیرجند به همراه باغ های تاریخی و سایر اجزا و عناصر برجای مانده تشکیل یک کل دارای انسجام و ارتباط را می داده اند؛ بنابراین، حفاظت از این سکونتگاه ها که بسیاری از آن ها در معرض خطر نابودی هستند، ضروری به نظر می رسد. این سکونتگاه ها به لحاظ تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی واجد ارزش هستند. با توجه به دشواری حفاظت از این سکونتگاه ها به دلیل مشکلات چندوجهی و در مواردی غیرقابل بازگشت، در این مقاله چهار سند بین المللی که تا حدودی می توانند برای این محدوده های زیستی قابل اتکا و ارجاع باشند، به عنوان مبنای اولیه حفاظت مد نظر قرار گرفتند. ازسوی دیگر، با استناد به منابع تاریخی، مشاهدات میدانی و تحلیل روایت های تاریخی ساکنان این سکونتگاه ها که دارای تجربه زیسته از دهه های چهل و پنجاه خورشیدی بودند، برخی مواردی که در امر حفاظت از این سکونتگاه ها ضروری به نظر می رسید، مورد پردازش قرار گرفتند. بنابراین، روش تحقیق در این مقاله، تلفیقی از تفسیر، مشاهده و تحلیل روایت است. نتایج حاکی از حضور دست کم سه نوع سکونتگاه در ناحیه بیرجند است که به رغم دارا بودن نقاط مشترک، آسیب های متفاوتی را از سر گذرانیده اند. به لحاظ نوع و شدت آسیب های وارده این سکونتگاه ها در چهار دسته قرار می گیرند. آسیب هایی که به کلاته ها وارد شده، به دلیل آنکه این سکونتگاه ها ماهیتاً حیاتشان را از باغ تاریخی وام گرفته و به شدت به حاکم/ارباب وابسته بوده اند، به حدی است که برای آن ها رویکرد حفاظت حیات بخش که تا حدود زیادی شامل انجام اقدامات مرمت و احیا می گردد، پیشنهاد شده است. ازسوی دیگر، در سکونتگاه های روستایی ای که پیش از شکل گیری باغ های تاریخی وجود داشتند و حیات اجتماعی و اقتصادی شان همچنان دارای تداوم است، اقدامات حفاظتی از نوع نگهداری و توانمندسازی پیشنهاد شده است.Fundamentals of Conserving Settlements Related to Historic Gardens in Birjand
A number of settlements that were formed and developed in the proximity of historical gardens maintained a historical connection with said gardens. It can be stated that the social, physical, cultural, and economic life of these settlements was intertwined with the historical gardens surrounding them. The existence of numerous rural settlements in the proximity of historic gardens in the Birjand region allows for the study of the relationship between these settlements and the historic gardens. The connection between settlements and historic gardens is a rarely discussed subject. These settlements in the Birjand region, along with historic gardens and other remaining components and elements, formed a cohesive and interconnected totality. Thus, it is necessary to protect these settlements, which are at risk of destruction in numerous cases, as they hold historic, social, economic, and cultural value. Given the difficulties of protecting these settlements due to the multi-faceted and sometimes irreversible issues, this study employs four international documents that could prove reliable as an initial basis for protection. Moreover, a number of matters that seemed necessary in the protection of these settlements were processed by referring to historical sources, field observations, and analyzing historical narratives of the settlement inhabitants who had real-life experiences from the 60s and 70s. Therefore, this study combines interpretation, observation, and narrative analysis in its methodology. The findings indicate the existence of at least three types of settlements in the Birjand region that have experienced different damages despite their similarities. These settlements fall into four categories based on the type and severity of damage. The damages inflicted on the Kalatehs (small villages) are considerable, as these settlements inherently derived their life from historical gardens and were heavily dependent on the ruling feudal landlord. Thus, the life-giving conservation approach, which largely involves restoration and revival measures, is recommended for these types of settlements. Conversely, protective measures such as maintenance and empowerment are suggested for rural settlements that existed prior to the formation of historical gardens and continue to maintain social and economic life.
تبلیغات
