تفاوت های فضایی در منطقه البرز جنوبی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بررسی تفاوت فضایی در محدوده های جغرافیایی مختلف در سال های اخیر مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است و به شکل چشم گیری توجهات سیاسی را به خود جلب کرده است. وجود تفاوت های فضایی در مناطق مختلف جهان باعث شده یک، دو یا چند منطقه از وضعیت مناسب خدمات عمومی و بالطبع شکوفایی اقتصادی- اجتماعی برخوردار بوده و نقش عمده ای در ایجاد درآمد و تولید ملی ایفا کنند. این امر می تواند منجر به عقب نگه داشتن مناطق دیگر از توسعه و افزایش شکاف و نابرابری بین مناطق و نواحی مختلف شود. هدف اصلی این مقاله تحلیل تفاوت های فضایی در منطقه البرز جنوبی از طریق استخراج مولفه ها، عوامل و شاخص های تأثیرگذار بر این مفهوم و رابطه این مولفه ها با فاصله گرفتن از مرکز منطقه، استان و خوشه است. در این راستا اطلاعات مربوط به 57 شهرستان واقع در محدوده منطقه البرز جنوبی استخراج و با استفاده از روش های تحلیل عاملی و خوشه ای عوامل و مولفه های فضایی توسعه در این مناطق احصا و مقادیر فاصله از مرکز خوشه، استان و منطقه محاسبه و رابطه بین عوامل مختلف توسعه با بعد فضایی از طریق روش همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد با فاصله گرفتن از مرکز منطقه و استان شرایط اقتصادی-اجتماعی تقلیل یافته اما وضعیت کالبدی (فقط برای فاصله از مرکز منطقه) و اکولوژیکی بهبود پیدا می کند. لذا می توان گفت تفاوت های فضایی در منطقه البرز جنوبی منجر به شکلگیری یک الگوی متمرکز در این منطقه شده که با انباشت و شکل گیری قطب های رشد در مراکز قدرت و متعاقباً کاهش کیفیت اکولوژیکی و خدماتی آن همراه بوده است.Analysis of Spatial Disparities in the South Alborz Region
Examining spatial disparities and their features in different geographical areas has been the focus of urban planners in recent years and has attracted significant political attention. The existence of spatial disparities in different regions of the world has caused some regions to enjoy an appropriate level of public services and socio-economic prosperity, playing a major role in creating national income and production. This holds other regions back from development and increases the gap and inequality between regions and districts.
According to the literature, spatial disparity has caused uneven and unbalanced growth among different regions in Iran. Spatial disparities have led to the formation of imbalances in geographical regions, creating significant differences in social, economic, ecological, and physical indicators . Therefore, the main goal of this article is to extract the components, factors, and indicators that influence this concept and examine the relationship between these components and distance from the center of the region, province, and cluster in the Southern Alborz region.
The Southern Alborz region, as one of the national-regional physical regions of Iran, includes seven provinces—Semnan, Tehran, Alborz, Qom, Markazi, Qazvin, and Zanjan—and 57 districts located within these provinces. By analyzing the factors and spatial components of development in these districts on the one hand and the distance values from the center of the cluster (using the cluster analysis method), the center of the province, and the center of the region (using the OD Matrix method) on the other hand, the relationship between different factors of development and the spatial dimension was investigated using the Pearson correlation method.
The results of this research indicate that as distance from the center of the region and the province increases, socio-economic conditions decline, but physical conditions (only for the distance from the center of the region) and ecological conditions improve. Therefore, it can be said that spatial disparity in the Southern Alborz region has led to the formation of a concentrated pattern characterized by the accumulation and formation of growth poles in power centers.
It can also be claimed that in the Southern Alborz region, a center-periphery model prevails with regard to socio-economic dimensions, and the marginal and border areas of this region are less developed with respect to these dimensions. However, regarding ecological and physical dimensions, the situation differs. In fact, considering the level of pollution in the surrounding cities of the Tehran metropolis, it is natural that the environmental situation improves as one moves away from this center. Additionally, the concentration of economic and social resources in the Tehran metropolis (without spatial facilities) has caused population movements from surrounding areas to the center, reducing the quantity and quality of welfare services in the center of this region.
Therefore, it can be said that the spatial differences in the Southern Alborz region result in the formation of a concentrated social, demographic, and economic pattern characterized by the accumulation and formation of growth poles in the centers and a subsequent reduction in ecological and service quality in the periphery.
تبلیغات
