ناواقع گرائی در سیاست خارجی ارزیابی کتاب تاریخ سیاست خارجی ایران: از صفویه تا پایان پهلوی اول (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

این مقاله به بازبینی انتقادی کتاب «تاریخ سیاست خارجی ایران: از صفویه تا پایان پهلوی اول (879 تا 1320 شمسی)» می پردازد. اهمیت انتخاب این اثر این بوده است که نویسنده اثر، روح الله رمضانی آغازگر مطالعات نظری تاریخ سیاست خارجی ایران می باشد. این رویکرد در آن دوره، یعنی سال های پس از جنگ جهانی دوم، امری نوآورانه در مورد همه کشورهای جهان سومی به حساب می آمد. از سوی دیگر، با برگردان آن به فارسی، علی رغم فاصله پنجاه ساله از زمان تألیف آن، به دلیل فقر منبع و نیز غنای اثر، به سرعت از سوی محافل فکری-دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت. تا آن جا که گویا به این اثر هیچ اشکالی وارد نیست. ایده اصلی کتاب این است که علی رغم تحولات سیاسی در طی پانصد سال، سنت گرائی ناواقع گرایانه بر سیاست خارجی ایران حکم فرما بوده است. ادعای اصلی این مقاله آن است که ضمن خوانش انتقادی آن، اشکالات محتوائی و ضعف نظری آن روشن شود. محافظه کاری جوهر نظریه او است که همراه با عقلانیت سرد چارچوبی می دهد که حتی حرکت های استقلال طلبانه مطرود شناخته می شود.