پژوهشنامه بازرگانی

ارزیابی عملکرد تجاری کشورها، از موضوعات مهم در حوزه تجارت بین الملل به شمار می رود. در این زمینه، با توجه به ماهیت پیچیده و چندبعدی عملکرد، استفاده از معیارهای مناسب برای ارزیابی آن ضرورت دارد. با این حال، مرور ادبیات نشان می دهد تعیین معیارهای مناسب در این حوزه، تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، هدف اصلی این پژوهش، معرفی مجموعه ای قابل اتکا از معیارهای مناسب برای ارزیابی عملکرد تجاری در سطح کشور است که ضمن توجه به ابعاد مختلف عملکرد، اولویت بندی و روابط علی موجود بین معیارها را نیز در نظر گرفته و به عنوان مجموعه ای استاندارد در تحقیقات آتی قابل استفاده باشد. به این منظور، ابتدا از طریق مرور سیستماتیک ادبیات، تحقیقات پیشین بررسی و معیارهای مورد استفاده آنها استخراج و دسته بندی شده است. سپس با استفاده از روش دلفی فازی و بهره گیری از نظرات خبرگان، معیارهای مناسب در هر دسته شناسایی شده است. در ادامه، با به کارگیری روش دیمتل روابط علی بین دسته ها و معیارها بررسی و از روش بهترین-بدترین برای اولویت بندی آنها استفاده شده است. در نهایت، با تلفیق نتایج دیمتل و بهترین-بدترین، رتبه بندی نهایی معیارها به دست آمده است. طبق نتایج این تحقیق، تعداد پانزده شاخص در سه بعد دسته بندی شدند که ابعاد صادرات، واردات و عمومی به ترتیب بیشترین اهمیت را به خود اختصاص داده اند. همچنین، معیارهای "ارزش صادرات"، "تعداد/نوع مشتریان در بازار صادراتی" و "ارزش واردات" به ترتیب به عنوان مهمترین شاخص ها برای ارزیابی عملکرد تجاری کشورها شناخته شده اند.

رشد نامتوازن و محدود فین تک ها در ایران، همکاری کمتر بانک هابا فین تک ها و نبود نگاه جامع و علمی به نحوه همکاری بانک هاو فین تک ها ما را بر این داشت تا پژوهش حاضر را با هدف شناسایی عوامل مؤثر در همکاری صنعت بانکداری خصوصی و فین تک انجام دهیم. از لحاظ رویکرد پژوهش، روش آمیخته به کار برده شده است. در مرحله ی اول از روش تحقیق فراترکیب که روش کیفی است استفاده شد. در مرحله ی دوم یا کمی برای بررسی و اعتباریابی عوامل شناسایی شده و تهیه الگوی نهایی پژوهش، از روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری اول پژوهش کلیه اسناد مکتوب و مقالات مربوط به فین تک و صنعت بانکداری می باشد، تعداد ۱۷۵ مقاله مرتبط شناسایی شد که پس از طی مراحل مختلف در نهایت تعداد ۲۹ مقاله برای مرحله نهایی وبه منظور تجزیه و تحلیل واجد شرایط شناسایی شدند. جامعه ی آماری دوم شامل خبرگان حوزه ی صنعت بانکداری که نسبت به فین تک و تحول دیجیتال در عرصه ی بانکداری اشراف اطلاعاتی دارند می باشد که در نهایت ۱۵ نفر تعیین شدند. با کاربرد مراحل هفت گانه فراترکیب سندلوسکی و باروسو در مرحله کیفی پژوهش، الگوی مفهومی در شش لایه ی مفهومی، مقوله ای و کدها به دست آمد. روایی نظری تحقیق با استفاده از ادبیات تحقیق و اعتباریابی کیفی الگوی حاصل با استفاده از نظرات خبرگان مورد تایید قرار گرفت. الگوی مفهومی پژوهش  در شش بُعد: سیاست گذاری، زیرساخت ها، فرهنگ سازی و آموزش، مشتری محوری، فرآیندمحوری، ابزارها، تسهیلات و مشوق ها ارائه گردید، که به تأیید و توافق بالای خبرگان رسید.

هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی چگونگی اثرپذیری رشد تولید از رشد نقدینگی، رشد نرخ ارز و تورم است. از آنجایی بسیاری از متغیرهای کلان موثر بر رشد اقتصادی دارای تواترهای بالایی نسبت به رشد اقتصادی هستند؛ عدم توجه به این مساله سبب از دست رفتن اطلاعات و عدم شناخت روابط  دقیق بین متغیرها می شود. در این راستا، در مطالعه حاضر سعی شده است با استفاده از اطلاعات سری زمانی اقتصادی ایران طی دوره 1390-1400 و روش های میداس و ور- میداس اثرات ماهانه نرخ رشد ارز، تورم و رشد نقدینگی بر رشد اقتصاد فصلی ایران  مورد ارزیابی قرار گیرد. یافته های تجربی تحقیق نشان می دهد که رشد هر سه متغیر قیمت، نرخ ارز و نقدینگی حقیقی ابتدا تأثیر مثبت بر رشد اقتصادی داشته و بعد از حد معینی، منجر به کاهش رشد اقتصادی می گردند. نتایج نشان چنانچه رشد نقدینگی حقیقی در حدود 12/0 درصد، تورم حدود، 1.93 درصد و رشد نرخ ارز 02/2 درصد در ماه باشد، رشد اقتصادی  تقویت خواهد شد و اگر رشد ماهانه ازمقادیر ذکر شده بیشتر شود، اثر منفی بر رشد تولید ناخالص داخلی ایران بر جای می گذارد.  

یکی از اهداف اقتصادی کشورهای دنیا، افزایش تاب آوری اقتصادی و کاهش آسیب پذیری در برابر تکانه های داخلی و خارجی است. عوامل متعددی امکان تأثیرگذاری بر تاب آوری اقتصادی یک کشور را دارند که از جمله آن ها تنوع در صادرات، کاهش وابستگی به نفت و افزایش سهم صادرات غیرنفتی از کل صادرات است. این موضوع در خصوص اقتصاد ایران که همواره در معرض تکانه های خارجی به مانند تحریم بوده و نیز از کشورهای صادرکننده نفت محسوب می شود، اهمیت مضاعفی دارد. سوال اصلی که پژوهش حاضر به آن پاسخ می دهد این است که آیا با کاهش سهم صادرات غیرنفتی در سبد صادراتی  ایران، تاب آوری اقصاد ایران افزایش می یابد؟ برای پاسخ به سوال اصلی پژوهش، ضمن بهره گیری از روش های ساخت شاخص ترکیبی تاب آوری، داد های مربوط به 31 سال از اقتصاد ایران (1369 تا 1399) با استفاده از روش های تحلیل رگرسیونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا علاوه بر تعیین رابطه کوتاه مدت و بلندمدت میان سهم صادرات غیرنفتی از کل صادرات و تاب آوری اقتصادی، جهت و شدت این رابطه نیز تبیین شود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در بلندمدت با افزایش هر واحد صادرات غیرنفتی به کل صادرات، به میزان ۰٫۸۱ واحد تاب آوری اقتصادی کشور افزایش پیدا خواهد کرد. به عبارت دیگر تأثیرگذاری سهم صادرات غیرنفتی بر تاب آوری اقتصادی نسبتا عدد بزرگی است و در نتیجه با کاهش سهم صادارت نفتی در سبد صادارتی کشور، تاب آوری اقتصادی به طور موثری افزایش خواهد یافت.

در این مطالعه به اثرات و عوامل موثر بر بازار انتقال دانش فنّی تحقیقات کشاورزی از دیدگاه محققان و خریداران دانش فنی در دو سال 1395 و 1396  با استفاده از روش تحقیق پیمایشی پرداخته شده است. ضریب آلفای کرونباخ، برای سنجش سازگاری درونی پرسشنامه، 84/0 برآورد شده است که همگنی مناسب را نشان می دهد. با بررسی 95 مورد دانش فنی تجاری سازی شده، نتایج نشان می دهد، 8.2 نفر فرصت شغلی ، 20150 میلیون ریال ارزش افزوده ، 475 میلیون ریال صرفه جویی در کاهش مصرف نهاده ها، 254 هزار دلار صرفه جویی ارزی و 938.6 میلیون ریال جذب سرمایه به ازای هر فناوری برآورد شده است. با یک ریال هزینه در تحقیقات فناوری کشاورزی، 5.13 ریال (با احتساب صرفه جوی ارزی ) و 2.43 ریال(بدون احتساب) درآمد در سال دارد. برای 11 سال عمر مفید هر فناوری، 21.6 ریال درآمد برآورد شده است. معافیت مالیاتی، سود بانکی و قوانین حمایتی، مهمترین عوامل موثر بر موفقیت و نرخ بالای تسهیلات بانکی، وجود ضمانت نامه های گوناگون و هزینه بالای تولید ، عوامل موثر بر عدم موفقیت انتقال دانش فنّی سازمان به شمار می آیند.  

با توجه به مزایای بیشمار فعالیت های صادراتی، رشد صادرات به عنوان یک مکانیسم استراتژیک در توسعه اقتصادی بسیار با اهمیت و برجسته است. شرکت ها برای تحریک و تسریع در رشد صادرات، نیازمند به کارگیری عواملی مؤثر در افزایش منابع مالی و چیدمان جغرافیایی یا پیکربندی فضایی مناسب برای مجموعه فعالیت های خود هستند. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر قابلیت های پویای بازاریابی بر منابع مالی و پیکربندی فضایی در شرکت های دارای فعالیت صادراتی می باشد. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش و ماهیت، توصیفی- پیمایشی با رویکرد پژوهش کمّی است. جامعه آماری پژوهش از کلیه مدیران و همچنین کارشناسان بازاریابی شرکت های واقع در شهرک های صنعتی استان لرستان که دارای حداقل دو سال فعالیت صادراتی بودند، تشکیل شده است. در پژوهش حاضر برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ی استاندارد استفاده گردیده که روایی و پایایی آن نیز تأیید شده است. تحلیل داده های جمعیت شناختی و همچنین آزمون توزیع نرمال داده ها به کمک نرم افزار SPSS 24 و تجزیه و تحلیل داده ها به منظور آزمون فرضیات پژوهش از طریق مدل سازی معادلات ساختاری و روش حداقل مربعات جزئی با استفاده از نرم افزار Smart PLS 3  انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد که قابلیت های پویای بازاریابی تأثیر مثبت و معناداری بر منابع مالی و پیکربندی فضایی دارد. همچنین یافته ها حاکی از آن است که از میان ابعاد قابلیت های پویای بازاریابی، بعد توسعه محصول جدید اثرگذاری بیشتری بر افزایش منابع مالی دارد و از طرف دیگر، بعد جمع آوری اطلاعات بیشترین اثرگذاری را بر چگونگی پیکربندی فضایی فعالیت ها دارد.

این مقاله دو جنبه از اثرات مقررات زیست محیطی را بر صادرات کالای های  زیست محیطی ایران بررسی می کند. نخست اثرات مقررات زیست محیطی مقاصد صادراتی  و دوم اثرات مقررات زیست محیطی ایران. روش مطالعه استفاده از داده های پنلی از 1996 تا 2021 در چارچوب مدل جاذبه و به روش حداقل مربعات تعمیم یافته(GLS) و حداکثر درست نمایی پواسن نما (PPML) می باشد. شاخص شدت انرژی به عنوان شاخص جایگزین برای متغیر مقررات زیست محیطی در مدل معرفی شد. نتایج نشان می دهد مقررات زیست محیطی ملایم تر  شرکای تجاری تأثیر مثبتی بر صادرات کالاهای زیست محیطی ایران دارد. لیکن مقررات زیست محیطی ایران نقشی در افزایش صادرات و  رقابت پذیری  کالاهای زیست محیطی این کشور نداشته و فرضیه پورتر برای صادرات این دسته از کالاها صادق نیست. به این ترتیب توسعه صادرات کالاهای زیست محیطی ایران  متاثر از اجرای قوانین و  سیاست های سخت گیرانه زیست محیطی خود نمی باشد. پیشنهاد می شود به منظور  توسعه  صادرات کالاهای زیست محیطی نسبت به تدوین نقشه راه و استفاده از ظرفیت همکاری های  زیست محیطی  با آن دسته از مقاصد صادراتی با مقررات زیست محیطی ملایم تر در دستور کار متولیان امور تجارت خارجی  ایران قرار گیرد.