ناصرالدین شاه قاجار

رابطه حاکمیت با مردم، در طول تاریخ و در همه سرزمین ها، با همه تفاوت هایی که ویژگی های تاریخی و سرزمینی می تواند در آن ایجاد کند حاصل شبکه هایی پیچیده در ساختار جوامع بشری است که خصوصیتی عام و فراگیر دارد. این شبکه های پیچیده که حاصل روابطِ قدرتِ بین انسان هاست به گونه ای تاریخی در سطوح مختلفِ روان فردی و اجتماعی انسان درونی شده است و کنش های روزمره بین حاکم و مردم را مدیریت می کند؛ کنش هایی که در نقش میانجی هایی تعدیل کننده این روابط را پایا و تحمل پذیر می کند. تعزیه، مهم ترین و منسجم ترین گونه نمایشی در ایران، ورای نقش های تثبیت شده برای یک فعالیت هنری مذهبی، چون بروز اعتقادات مذهبی و بازنمایی زندگی اولیاء دین و بزرگداشت آنان، نقشی تعدیل کننده در روابط شاه و مردم داشته است. در این مقاله تلاش شده تا با بهره گیری از نظریه شخصیت فروید در حکم ساختار نظری، نشان دهد که چگونه تعزیه نقشی تعدیلی در روابط شاه و مردم داشته است. بازه زمانی این تحقیق دوره حکمرانی ناصرالدین شاه قاجار است که دوران اوج نمایش تعزیه در ایران به شمار می آید. به نظر می رسد که نمایش مذهبی تعزیه نقشی قابل توجّه در تعدیل روابط شاه و مردم در این دوره داشته است؛ نقشی که در مورد هر یک از دو طرف رابطه برخاسته از انگیزه های متفاوت بوده است. در این پژوهش سعی شده است، تا با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با تکیه بر ساختار نظری پیش گفته، دلالت متون تاریخی درباره تعزیه، در بستر روابط شاه و مردم، توصیف و سپس تحلیل و تبیین شود.

در دوره قاجار شکار و شکارگری به عنوان یکی از تفریحات و سرگرمی های پادشاهان این سلسله به حساب می آمد؛ در این میان ناصرالدین شاه قاجار بیش از همه شیفته شکار بود و بخش بزرگی از اوقات فراغت و حتی زندگی خود را به آن اختصاص داده بود. او مهارت زیادی در شکار داشت و به صورت گسترده به شکار حیوانات حیات وحش ایران می پرداخت. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخگویی به این پرسش هستیم که شکار چه جایگاهی در نزد ناصرالدین شاه قاجار داشت و پدیده شکار گسترده چه تبعاتی برای حیات وحش ایران داشت؟ یافته های پژوهش نشان می دهد ناصرالدین شاه قاجار در ادامه سنت شکارگری سلاطین ایرانی، علاقه وافری به شکار داشت و در فنون و شاخه های مختلف شکار مهارت فوق العاده ای داشت و بخش بزرگی از ایام سلطنت خود را به شکار پرداخت. شاه و اطرافیانش هیچ محدودیتی در شکار گونه های مختلف جانوری برای خود قائل نبودند و این مسئله سبب کاهش جمعیت گونه های ارزشمند جانوری ایران در این دوره شد.