دیپلماسی گفتمانی

اغتشاشات، اعتراضات، تحولات و تغییرات اجتماعی در هر کشور از اهمیت زیادی برای ساختار سیاسی-اجتماعی کشورها برخوردار است. در ایران نیز تحولات مزبور دارای اهمیت ویژه ای است. در این رابطه کشورهای مختلف از طریق رسانه های خود در تلاش هستند که دیدگاه های حاکم را به گونه ای منعکس کننده که از طرفی نوعی از دیپلماسی رسانه ای و گفتمانی تلقی می شود و از سوی دیگر در ساخت گفتمانی تاثیرگذار باشد. مطالعه رسانه های جهان به دلیل تاثیرگذاری آنها در ساخت ذهنیت ملی، منطقه ای و جهانی در حوزه های فعالیت آنها، برای کشف شیوه های گفتمان سازی در رابطه با اغتشاشات سال 1401 ایران حائز اهمیت است.مقاله با استناد به نظریه گفتمان و روش تحلیل عملیاتی گفتمان (پدام) در تلاش است که گفتمان و در حقیقت دیپلماسی گفتمانی حاکم بر شبکه الجزیره قطر به دلیل اهمیت منطقه ای و جهانی آن در این زمینه با تحلیل 7 گزارش خبری که در آغاز اغتشاشات در ایران منتشر کرده است، را مورد کشف قرار دهد.پژوهش به نتایج مهمی دست یافت که از مهمترین آنها: مخالفت سازی نظام با حقوق بشر، جهانی سازی اعتراضات ایران و امیدسازی برای موفقیت اعتراضات در ایران می باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی بیانات مقام معظم رهبری در اهمیت راه پیمایی اربعین حسینی به عنوان یکی از منابع قدرت نرم بر پایه تعامل سیاست، فرهنگ و ارتباطات در حوزه دیپلماسی گفتمانی است. بدین منظور، بیانات معظم له در فیش موضوعی "حماسه اربعین حسینی" از سال 1352 تا 1403 به عنوان اصلی ترین منابع موجود با روش تحلیل مضمون در چهارچوب رویکرد منظومه ای مورد بررسی قرار گرفت. این مقاله در پاسخ به سوال اصلی که «دیپلماسی گفتمانی اربعین با تأکید بر بیانات مقام معظم رهبری چه تأثیری در نقشه راه جهانی شدن فرهنگ حسینی دارد؟» این پیش فرض مورد آزمون قرار گرفت که در اندیشه معظم له، گفتمان اربعین حسینی به مثابه متنی متحرک و جریانی سیال از فرهنگ سیاسی شیعه در طول تاریخ اسلام، نقش مهمی در گسترش معرفت به امام حسین(ع)، مشخّص کردن مرز بین حقّ و باطل، الهام بخشی و توسعه ارتباطات آیینی در میان امت اسلامی و سایر ملت های جهان که مفاهیم آزادی، عدالت، عزّت، اعتلاء و ارزش های والای انسانی را می فهمند، ایفا نموده است. بر اساس یافته-های این پژوهش شش مضمون اصلی و فراگیری که از تحلیل مضمون بیانات رهبر معظم انقلاب به دست آمد عبارت اند از: دیپلماسی بیداری، دیپلماسی وحدت، دیپلماسی نهضتی، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی رسانه ای و دیپلماسی عمومی که هریک برایندی از سازه های هویتی، نمادین، معناساز، فراگیر و تمایزبخش ظرفیت همایش عظیم اربعین در عرصه جهانی شدن فرهنگ حسینی است. در نتیجه، اربعین حسینی بیانگر دیپلماسی فعال در تبیین اسلام اصیل و اهداف نهضت حسینی است که بشریت را مخاطب پیام خود قرار داده است.