سند هویتی

شناسنامه معرف هویت اشخاص است و با ارائه آن اطلاعاتی از فرد ارائه دهنده در اختیار احراز کننده هویت گذارده می شود و بسته به ویژگی های فردی صاحب مدرک هویتی، از جمله سن، جنس، موقعیت اجتماعی و غیره میزان حساسیت در افشاء اطلاعات شخصی متفاوت خواهد بود. مسئله انعکاس دو رخداد حیاتی ازدواج و طلاق در شناسنامه جمعیت اتباع ایرانی که ازدواج دائم و ثبت شده دارند، در مواجهه با نحوه برخورد جامعه با آن بسیار مهم بوده و نیازمند حکم مناسب قانونی برای مدیریت این نیاز و حفظ حقوق مردم و جامعه است. طیف های مختلف جمعیت ایرانی نسبت به درج رویداد ازدواج و طلاق در مدرک هویتی، واکنش های متفاوت نشان می دهند. کاربرد و نحوه ارائه مدرک هویتی و احراز هویت اتباع ایرانی در طول بیش از یک قرن عمر ثبت احوال، متفاوت بوده و طبیعتاً حساسیت های صاحب شناسنامه نیز به شدت شرایط فعلی نبوده است. در نوشته حاضر، روند تقنینی و چالش های پیش روی آن و برخورد مردم و مسئولین مربوط را از نقطه نظر واکنش های اجتماعی، همینطور از بعد زمینه بروز جرم و امکان سوء استفاده از قوانین و مقررات مربوط و نحوه طراحی راهکارهای حقوقی لازم توسط سازمان ثبت احوال کشور و نتایج عملی اجرای مقررات مربوط و میزان استقبال مخاطبین قانون و مقررات مربوط، نهایتا میزان ضرورت پرداختن به این مسئله را بررسی کرده است.

نامگذاری افراد یکی از جنبه های بنیادی و ضروری در فرهنگ ها و جوامع مختلف است که طی قرون متمادی به شیوه های مختلف صورت گرفته است. این فرایند نه تنها به عنوان یک ابزار شناسایی، بلکه به عنوان نمادی از فرهنگ، مذهب، قومیت و حتی سیاست نقش بسزایی در جوامع ایفا کرده است. از این حیث، بررسی تاریخچه ی ثبت احوال در بیرجند نشانگر جایگاه این نهاد در روند هویت بخشی افراد جامعه است؛ زیرا نظام ثبت احوال، در جایگاه یک نهاد برای ثبت وقایع حیاتی، از گذشته تا کنون، نقشی محوری در توسعه ی جوامع داشته است. با توجه به این مهم، پژوهش حاضر می کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی از طریق مطالعه ی منابع و با تکیه بر اسناد آرشیوی و مصاحبه، ضمن شناخت سیر تطور اسناد سجلی و مدارک ثبت احوال در ایران و جهان و آشنایی با شیوه های ثبت وقایع قبل از تأسیس ثبت احوال، مهم ترین کارکردهای نظارتی و تعاملیِ این نهاد در ثبت وقایع حیاتی چهارگانه در خلال سال های 1307- 1350ش را در اداره ی ثبت احوال بیرجند مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که سازمان ثبت احوال در بیرجند به عنوان یکی از نهادهای دولتی در حوزه ی کارکردهای نظارتی (فعالیت هایی چون نظارت بر ثبت اطلاعات شخصی و وقایع حیاتی، صدور شناسنامه ، نظارت بر احصای اشخاص فاقد شناسنامه، فوت اتباع خارجی، برگزاری هیئت حل اختلاف و انتخاب نام افراد)، کارکردهای خدماتی (اقداماتی نظیر گرفتن شناسنامه برای متولدین، تغییر نام و صدور شناسنامه المثنی) و کارکردهای تعاملی با سایر نهادهای دولتی، به برنامه ریزی دولت در خصوص موارد جمعیتی و سیاست گذاری های اقتصادی، سیاسی، حقوقی و ارائه ی خدمات عمومی به افراد جامعه یاری می رساند.