انسان گرایی لیبرال

این مقاله به بررسی رمان شنبه اثر اِیِن مک اِیوِن به مثابه نمودگاه تفکر انسان گرایی لیبرال می پردازد. پس از مروری بر انگاره های انسان گرایی (اومانیسم) لیبرال چونان شاکله اصلی تفکر مک ایون و تناقضات موجود در آن، نویسندگان به چگونگی بازنمود این دیدگاه و جهان بینی در رمان در پرتو حادثه یازده سپتامبر، تهاجم به عراق، انگاره های نوشرق شناسی (neo-Orientalism) و آن چه در غرب به تروریسم اسلامی (Islamic terrorism) موسوم شده می پردازند. نویسندگان استدلال می کنند که این رمان به مثابه یکی از فرآورده های فرهنگی «الحاد جدید» - از متاخرترین و افراطی ترین نمودهای اومانیسم در غرب - به نوعی تمام  وجوه تفکر اومانیستی و لیبرال (دین ستیزی، علم گرایی و خردگرایی، تاکید بر محوریت انسان و آزادی ها و حقوق او، تاکید بر اهمیت هنر و ادبیات و تاکید بر روابط انسانی) را بازتاب می دهد. با وجود پرسشگری ظاهری شخصیت اصلی رمان، پرسش های اساسی درباره وضعیت جهان معاصر ناپرسیده می مانند. به رغم مدعای اومانیستیِ پرهیز از سوگیری و پرداختن منصفانه به تمام جوانب یک مسأله، رمان مک ایون، چونان اثری تبلیغاتی، جانبدارانه با دامن زدن بر اسلام هراسی توجیه گر جنگی خونبار می شود و در خدمت قدرت قرار می گیرد.

سیطره صهیونیستی بر فرهنگ و اندیشه غرب پس از جنگ جهانی دوم بیش از پیش در ادبیات معاصر نمایان می شود. هم زمانی و پیوند تشکیل اسرائیل به سال 1948 با مساله هولوکاست و همچنین نفوذ و تسلط صهیونیست ها بر صنعت فرهنگ در غرب به تبع آن منجر به تولید حجم عظیمی از آثار هنری و ادبی توسط هنرمندان و نویسندگان یهودی و غیریهودی، بویژه در آمریکا و انگلیس، می شود که البته تصادفی نیست. پژوهش حاضر با تکیه بر آرای ناقدان و نظریه پردازانی چون ادوارد سعید (Edward Said) و ایلان پاپه (Ilan Papé ) در صدد است تا نمایشنامه های راه اندوه (1998) (Via Dolorosa) و دیوار (2009) (Wall) نوشته دیوید هِر را بررسی کند. نگارندگان برآنند تا پس از بررسی سبک خاص نمایشنامه نویسی هِر، به تحلیل موشکافانه این دو نمایش با تکیه بر موضع لیبرال اومانیستی وی بپردازند. آن چه در این گفتار موکد می شود موضع یک بام و دو هوای هِر است به عنوان فردی با داعیه عدالت خواهی و آزادی خواهی در مواجهه با مسائل انگلیس و همچنین خاورمیانه، که ریشه در تناقضات بنیادین گفتمان انسان گرایی لیبرال دارد. نگارندگان نشان می دهند چگونه آثاری به ظاهر مستند و بی طرف، به واقع روایت هایی شبه تبلیغاتیند برای سفیدشویی اشغالگری و جنایت های بیشمار صهیونیست ها.