مهدیه تقی پور سبزوار

امروزه با توجه به افزایش جمعیت و افزایش هزینه های توسعه شبکه جاده ای برای استفاده از وسایل نقلیه شخصی و پیامدهای منفی آن، توسعه سیستم های حمل ونقل عمومی مانند راه آهن یک راه حل اصولی برای شهرهای بزرگ محسوب می شود. هدف از انجام این تحقیق تعیین کوتاه ترین مسیرهای بهینه بر پایه معیارهای اکولوژیک و اقتصادی - اجتماعی برای راه آهن گرگان – مشهد در محدوده استان گلستان و ارزیابی پیامدهای مثبت و منفی حاصل از اجرای این پروژه برای انتخاب مسیری که کم ترین تأثیرات منفی را برای محیط زیست دارد، است. در این پژوهش برای تعیین مسیر بهینه راه آهن گرگان – مشهد از تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره و الگوریتم کم هزینه ترین مسیر استفاده شد. برای این منظور ابتدا پارامترهای تأثیرگذار در تعیین مسیر شناسایی و پس از استانداردسازی و وزن دهی، در محیط نرم افزار Idrisi نقشه هزینه تجمعی تولید و سپس با الگوریتم کم هزینه ترین مسیر، مسیرهای بهینه تعیین شد. در نهایت مقایسه و ارزیابی مسیرها انجام شد. مسیرهای به دست آمده با استفاده از الگوریتم کوتاه ترین مسیر به ترتیب مسیر (1) 197 کیلومتر، مسیر (2) 177 کیلومتر، مسیر (3) 164 کیلومتر است. نتایج ارزیابی مسیر شماره 1 نشان می دهد که میانگین حداقل فاصله از رودخانه 308 متر، فاصله از مناطق تحت حفاظت 13505 متر، میانگین فاصله از مناطق مسکونی 2552 متر، فاصله از گسل 6176 متر، میانگین ارتفاع 259 متر و میانگین شیب 7/8 درصد می باشد. بنابراین با توجه به نتایج ارزیابی مشخص شد مسیر (1) علی رغم اینکه طولانی تر است ولی تأثیرات منفی کم تری به محیط اطراف وارد می کند؛ بنابراین مسیر شماره 1 در طولانی مدت ازنظر هزینه های محیط زیستی مقرون به صرفه تر و کم خطرتر است. نتایج نشان می دهد با توجه به اینکه فرآیند مسیریابی کاری پیچیده است اما می توان با استفاده از GIS، روش های ارزیابی چندمعیاره و الگوریتم کم هزینه ترین مسیر، مسیرهای مناسبی را که طبق اصول محیط زیستی طراحی شده اند را به دست آورد.